İranın məşhur şairi Hafiz

Xacə Hafiz kimi məşhur olan Hafiz təxəllüsü Xacə Şəmsəddin Məhəmməd Şirazi Lisanül – ğeyb ləqəbi ilə tanınırdı. O, İran ədəbiyyatının dahisi və bu məntəqənin ən böyük qəzəlyazan şairi idi. Uşaq ikən, mədrəsədə Quran surələrini əzbərləməklə yanaşı, Sədinin Gülüstanını da bir neçə dəfə oxudu.

O, daha sonra şeir yazmağa başladı. Doqquz yaşında olarkən Quran hafizi oldu və o zamandan gələn bir ənənəyə görə xalq arasında Hafiz kimi tanındı. Bundan sonra həyatında bir dəyişiklik oldu və alimlər sırasına qatıldı. Hafiz fars ədəbiyyatından əlavə dini elmləri, ərəb dili və ədəbiyyatını da mükəmməl bilirdi. Şeirlərindən də məlum olduğu kimi, astronomiya və musiqi elmlərini də bilirdi.

O, həmçinin Firdovsi, Nizami, Sədi, Xacəvi Kermani, Kamal Xocəndi və digər məşhur şairlərin şeirlərindən də bəhrələnmişdir. O, həmçinin Mütənəbi, Əbu Fəras və Əbu əl-Əla əl-Muari kimi ərəb şairlərinin şeirlərindən də istifadə etmişdir. Hafiz ən çox Xacavi Kermaninin, daha sonra isə Sədinin şeirlərinə diqqət yetirirdi. Lakin, Hafiz poeziyası yeniliklərinə və təşəbbüslərinə görə başqalarından üstündür.

Hafizin poeziyası sənətlə doludur. O, şeir sənətində yeni anlayışlar silsiləsi yaratmaqda və mənaları birləşdirməkdə istifadə edirdi. Hafiz dəqiq mənalar, sözlər, təfsirlər və ədəbi ifadələr arasında tarazlıq yaratmaqla şeirin lətafət və gözəlliyini möcüzələr həddinə çatdırdı. Onun şeirlərində musiqi mərhələsinə çatmaq və ya ona yaxınlaşmaq cəhdi iki şəkildə görülə bilər:

Birincisi - söz birləşmələrinin seçilməsi, birləşməsi, səslərin koordinasiyası və ya başqa sözlə şeirin daxili və xarici musiqisinə görə

İkincisi - Hafizin poeziya musiqisinin məna və xəyallar yaratmağa, həmçinin duyğuları oyandırmağa təsirinə görə

Sözlərin seçilməsi, cümlələrin birləşməsi və bənzətmələrin bir çoxunun gözəlliyi və eyhamlar Hafizin şeirlərinə əhval -ruhiyyə bəxş edirdi. Əksər insanlar, hekayəni nəql edənin sözlərinin mənasını və şeirin əsl mahiyyətini anlamadan onun ifadələrini niyyət və istəklərinə uyğun olaraq şərh edirlər.

Hafiz lirik şairdir və şöhrəti qəzəl janrında olan şeirlərindən qaynaqlanır.Onun divan külliyatı 5 qəsidə, qəzəllər, ahuye vəhşi (vəhşi ceyran) kimi məşhur olan qısa məsnəvilər, Saqinamə, qitələr və rübailər daxildir. Son altı əsrdə onun divanının üzü digər şairlərdən daha çox köçürülmüşdür və dünyanın əksər kitabxanalarında onun divanının bir və ya bir neçə əlyazma nüsxəsi mövcuddur. Çap sənayesinin şərqə və İrana gəlişindən sonra, Hafizin Divanı qədər heç bir farsca kitab nəşr olunmadı.

Hafizin Divanının bir çox tərcümələri dünyanın müxtəlif dillərində (ən az 28 dildə) tərtib edilmişdir. Həmçinin, bir çox iranlı və xarici yazıçı Hafizin həyatı və şeirləri ilə bağlı əsərlər nəşr etdirmişdir. Hafiz dünyanın hər yerində insanlar arasında parlaq işıq saçırdı.

Hafiz sadəcə dindar bir alim, mükəmməl bir sufi və arif deyildi. O, həmçinin “rindi” adlı əsrarəngiz bir təriqətin də başçısı idi.

Alman yazıçısı Göte Hafizin Divanının təsiri altında "Qərb-Şərq Divanı" nı yazdı. O, divanının "Hafiznamə" adlanan ikinci fəslini Hafizi tərənnüm edən şeirlərə həsr etmişdir. Məşhur rus şairi Puşkin də Göte kimi Hafizin şeirilərinin vurğunu idi. O, fars dilini bilməsə də Hafizin şeirlərinin almanca tərcüməsi və Götenin "Qərb-Şərq divanı" əsərini öyrənməklə Hafizi tanımağa çalışırdı. O, ağlının və poetik zövqünün işığında Hafizə rəğbət bəsləyir və ondakı  bir çox mənaları alırdı. Bu, Goetenin ondan əvvəl tutduğu yol idi. Puşkinin Hafizə bağlılığı elədir ki, hissələrində düşüncələrini Hafizə aid edir və fikirlərini Hafizdən alırdı.

Hafiz 1390- cı ildə Şirazda vəfat edib. Hər il oktyabrın 12 -də iranlı və xarici tədqiqatçıların, sənətçilərin və ədəbiyyat sevərlərin iştirakı ilə Hafizin Şiraz şəhərindəki məzarında Hafizin anım mərasimləri keçirilir. İranda bu günə Hafizin anım günü deyilir.

12 oktyabr – İranın və şərqin böyük şairi və mütəfəkkiri Hafiz Şirazinin anım günüdür.