İranda Çəharşənbə Suri

Çəharşənbe Suri İranın tarixi adətlərindən qaynaqlanan iranlıların qədim bayramının adıdır. Qədim iranlılar Novruza aparan ilin son günlərini müxtəlif səbəblərdən, məsələn, ölülərə ehtiram etmək, şər ruhlardan çəkindirmək, bədbəxt hadisələrdən uzaqlaşmaq üçün qeyd edirdilər. Çəharşənbe Suri qədim İran Yeni il bayramı olan Novruzdan əvvəlki sonuncu çərşənbə axşamı qeyd edilir. Çirkinliyi və murdarlığı aradan qaldıran, insanları təmiz və gözəl qarşılayan yeni ili atəş bayramıdır. Bu bayram İranda hər il çoxlu insanı küçələrə çıxaran ən məşhur festivallardan biridir.

 

Çəharşənbe Surinin adət və ənənələrinin atəşə bağlanmasının səbəbi odur ki, bu bayram qədim İranda od və insanın doğulmasını qeyd edən bayramlarla eyni vaxtda olub. Lakin bu bayram heç də həmişə belə keçirilməyib. Sasani və Qacar ​​kimi müxtəlif tarixi dövrlərdə dəyişikliklərlə üzləşmişdir. Məsələn, hicri-şəmsi 1300-cü ildə Ərk meydanında olan mirvari top çərşənbə gecəsini xəbər vermək üçün atəş açdı. Bir çox analar sağalmaq üçün xəstə uşaqlarını bu topun altından keçirirdilər. Yaxud dul qadınlar və subay qızlar ailə qurmaq üçün belə işlərə əl atırdılar.

 

Çəharşənbe Surinin Adət və Ənənələri

Hər hansı digər bayram kimi, Çəharşənbe Suri də digər festivallardan fərqləndirən bir sıra unikal adət və ənənələrə malikdir. Şübhəsiz ki, Çəharşənbe Suri bayramının adət və ənənələrinin ən mühüm hissəsi odla bağlıdır. Od qədim İran mədəniyyətində xüsusi və müqəddəsdir və onun çirkilikləri aradan qaldırıb, paklıq gətirə biləcəyinə inam var. Bu adətlərdən biri də odur ki, insanlar bu şənlik zamanı kiçik tonqallar yandırır və növbə ilə onun üzərindən tullanır və bu zaman dilləri altında şeir zümzümə edirlər. Çəharşənbe Suri şeiri kimi tanınan bu şeirin mövzusu da bu bayramın mahiyyətini göstərir.

 

Qaşoğzəni (Qaşıq toqquşdurma)

 

Çəharşənbe Suri adətlərindən biri də qaşoğzənidir. Bu mərasimdə müxtəlif yaşlı insanlar maska ​​geyinərək, adətən çadır geyinərək şəhər sakinlərinin qapısına gedirlər. Onlar əllərindəki metal qabların arxasına qaşıqla vurur və ev sahibindən müxtəlif sovqat istəyirlər. Ümumiyyətlə qadının qaşığına hər cür şirniyyat, qoz, meyvə və s. qoyulur. Bəzi ev sahibləri də əvvəlcədən hazırladıqları paketləri qadınlara verirlər. Bu adət əvvəldən Çəharşənbe Suri gecəsinə xas deyildi və tədricən onun tarixinə əlavə olundu.

 

Tonqalın Üstündən Tullanmaq

 

Çəharşənbe Suri bayramında icra edilən bəzi adətlər artıq əvvəlki mənasını itirərək əyləncə və şənlik üçün yerinə yetirilir. Bəzi hallarda isə bu adətlər tamamilə unudulub. Məsələn, İsfahan, Tehran kimi bəzi şəhərlərin camaatı evdən bədbəxtlik və pis ruhları çıxarmaq əlaməti olaraq il ərzində istifadə etmədikləri qabları atır və ya sındırırdılar. Evlənmək çağında olan qızlar qonuşalarının səsinə qulaq asaraq, eşitdikləri sözləri yozur, bu il evlənib-evlənə bilməyəcəkləri barədə nəticə çıxarırdılar. Şiraz şəhərində insanlar çərşənbə gecəsi Sədinin məzarından başlanan kəhrizdə çimsələr, bir ili sağlam keçirəcəklərinə inanırdılar. Adətən insanlar bu gecədə Şahçerağ türbəsinə ziyarətə gedirdilər. Onlar dua edir və Hafizin gözəl Çəharşənbe Suri şeirini oxuyurdular. Təbrizlilərin də özünəməxsus Çəharşənbə Suri adətləri var. Təbriz qadınları yeni güzgülər, daraqlar və süpürgələr alırlar. Yeni ildə suyun yenidən təzə olacağına inandıqları üçün çayların və bulaqların üstündən tullanırlar. Bütün köhnə kuzələri sındırırdılar. Təzə su və təzə kuzə ilə yeni ili qarşılayırdılar. Bəzi ailələr yanğının törədə biləcəyi təhlükələrə görə küçə şənliyində iştirak etmək əvəzinə bu fürsətdən qohumları ziyarət etmək üçün istifadə etməyi daha üstün tuturlar.Buna görə də, bu bayramda bazarlar da dolu olur. Ailənin böyükləri övladlarını qonaq edirlər və öz məxsus yeməklərini onlara təqdim edirlər. Bu bayramda əriştə, mərsə plov və yeddi rəng plov bişirmək adətdir.