Darab Came Məscidi, dünyada dörd minarəli yeganə məsciddir

Darab Came Məscidi, dünyada dörd minarəli yeganə məsciddir

Darab Came Məscidi dünyada dörd minarəli yeganə məscid kimi tanınır və ehtimal ki, qədim atəş məbədinin qalıqları üzərində tikilib.

İslamın İrana gəlişindən və iranlıların İslamı qəbul etməsindən sonra zərdüştilik ayinlərinin yerinə yetirildiyi yer olan bir çox ibadət yerləri məscidə çevrildi. Deyilənə görə, Darab Came məscidi məscid kimi tanınmazdan əvvəl həm də atəş məbədi olub. Buna əsaslansaq, bu atəş məbədi, ehtimal ki, Sasanilər dövrünə (miladi 3-cü əsr) aiddir.

Darab Came məscidinin xüsusiyyətləri

Yerli əhalinin dediyinə görə, Darab Came məscidi dünyada dörd minarəli yeganə məsciddir. Məscidin minarələri istisna olmaqla, onun memarlıq üslubu da diqqətəlayiq xüsusiyyətlərə malikdir. Bu məscidə çox bənzəyən tikililərdən biri də Hindistanın İran kraliçası Nur Cahanın atası Etimad əl-Doulət Tehraninin məqbərəsidir. Nurcahan miladi 1577-ci ildə vəfat edən iranlı qadın idi. O, Hindistan padşahı Cahangirin onu arvad almasından sonra doğuldu və xüsusi təsir və güc qazandı. O, bu ölkənin bütün tarixində Hindistanın ən güclü kraliçası adlanır. Nur Cahan 1645-ci il dekabrın 17-də vəfat etmiş və Lahorda tikdirdiyi məqbərədə dəfn edilmişdir. Bu iki əsərin oxşarlığı 16-17-ci əsrlərdə iki ölkə arasında mədəni əlaqədən xəbər verir.

Darab Came məscidinin tarixi

Darab Came Məscidinin yaşı ilə bağlı fikir ayrılıqlarının olmasına baxmayaraq, əksər tarixçilərin fikrincə, onun tikintisi Səfəvilər dövrünə və İlxanlar dövrünə (miladi 1256-1356) aiddir. Lakin bir qrup bu məscidin Darab şəhəri (e.ə.v.) ilə eyni vaxtda tikildiyini düşünür. Digər tərəfdən, bəziləri bunu Səfəvilər dövrü və Şah Təhmasbın (1524-1576-cı illərdə hökmranlıq edib) hakimiyyəti dövrü ilə bağlı hesab edir və məscidin memarlığının Səfəvilər dövründən əvvəlki tikililərdən ilhamlandığını düşünürlər. Lakin daha çox ehtimal olunur ki, məscid İlxanan dövründə yaradılıb və Şah Təhmasb dövründə bərpa edilib.

Darab Came məscidinin memarlığı

Məscidin ümumi sahəsi 380 kvadratmetrdir. Dördbucaqlı formada tikilib və dörd küncündə dörd minarə var. Məscidin geniş həyətində xurma ağacları, portağal, portağal bitib. Həyətin küncündə keçmişdə saroj döymək üçün istifadə edilən iki dəyirman daşı da görünür. Məscidin mərkəzi nefi onun ən böyük ərazisini əhatə edir. Şəbistanın şimalında və cənubunda iki böyük eyvan, şərq və qərbdə iki kiçik eyvan var. Eyvanların damı günbəzli, əyri və nefdən qısadır və 9 kiçik və böyük atriumla məscidin həyətinə birləşir. Altı kiçik ayparaşəkilli pəncərə və iki böyük pəncərə işığı nəfə yönəldir. Dəhlizlərdə və nəfdə heç bir bəzək yoxdur, lakin qurbangahın içərisində stükko və moqranlar var. Cənub-qərb eyvanının qarşısında suvaq və kərpicdən minbər yaradılmışdır. Əvvəllər bu eyvanın arxasında böyük bir gölməçə var idi, lakin bu gün onun izi görünmür. Məscidin qərb hissəsindəki su anbarı da dağıdılıb.

Darab Came məscidinin minarələri

Darab məscidinin dörd minarəsi İran məscidlərinin digər minarələrindən fərqli olaraq dairəvi deyil və nizami on bir tərəfli quruluşa malikdir. Minarələrdə Quran ayələri və şiə liderlərinin adları yazılıb. Əvvəllər minarələrin üzərində bir neçə daş kitabə var idisə, bu gün onlardan yalnız biri qalıb və Haftenan Şiraz Tarixi Daş Muzeyinə köçürülüb. Sağ qalmış daş kitabədə Qacarlar dövründə (XIX əsr) darab tacirlərinin vergidən azad edilməsi məsələsi qeyd olunur.

Məscidin cənub minarələri ötən əsrdə təmir edilsə də, qərb minarələri dəyişməz qalmışdır. Hər minarənin aşağı hissəsində spiral pilləkənlərə açılan taxta qapı var. Bu pilləkən dam örtüyünə çıxaraq minarənin zirvəsinə qədər davam edir. Müəzzinlər bu pilləkənləri azan vermək və gündəlik namazların vaxtını elan etmək üçün qalxırdılar.

Darab Came məscidinin Milli Əsər kimi Qeydiyyatı

Darab Came məscidi 1978-ci ildə (miladi 1357) İranın mədəni irs siyahısında milli abidə kimi qeydə alınıb.