Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyi, insanın səhranın sərt təbiətinə uyğunlaşması sərgisi

Əbərkuh böyük bir şəhər deyil, amma uzun bir tarixi və çox sayda tarixi abidələri vardır. Bu günlərdə bu şəhərin müxtəlif binalarından tapılan bəzi köhnə əşyalar, Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyində saxlanılır. Həmin muzeyin özü isə bu şəhərin köhnə evlərindən birində yerləşir və bu ev 'Sulət Evi' adı ilə tanınır. Əslində, Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyini ziyarət etmək, şəhər əhalisinin həyatını və tarixini görməkdən başqa, tarixlə zəngin bir evdə olmaq sevincini də turistlərə bəxş edir.

Sulət Evinin tikiliş tarixi, Zəndlər dövrünün sonlarına və Qacarlar dövrünün əvvəllərinə (18-ci əsrin ikinci yarısı) təsadüf edir. Bu köhnə ev, Əbərkuh şəhərinin qədim meydanlarından biri olan 'Dəhliz Meydanı'nda və şəhərin digər köhnə evləri ilə yaxın bir yerdə yerləşir. Sulət Evi 1997-ci ildə (1376 Şəmsi) milli abidə olaraq İranın mədəni irs siyahısına daxil edilib. Bu tarixdən 10 il sonra, bu ev Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyi olaraq fəaliyyətə başladı və burada, əsasən yerli əhalinin köməyi ilə toplanan müxtəlif əşyalar sərgiləndi.

Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyində, şəhər əhalisinin tarix boyu mədəniyyəti və həyat tərzi sərgilənir. Bu muzeydə tapança, tüfəng, kənd təsərrüfatı alətləri, hamam avadanlıqları, tarixi sənədlər, Qacar dövrünə aid dövriyyədə olan sikkələr, möhürlər, zərgərlik əşyaları, həkk olunmuş daşlar, mis, bürünc və fırınlaşdırılmış dəmir zeytun lampaları, əl yapımı və köhnə dəmir kilidlər, yerli geyimlər və bir neçə əlyazma kitabın nüsxələri saxlanılır. Muzeydəki diqqətəlayiq sənədlər arasında bir neçə evlilik müqaviləsi də sərgilənir.

Ümumilikdə, bu muzeydə İslam sonrası dövrdən müasir dövrə qədər təxminən 800 qiymətli və tarixi əşya nümayiş etdirilir. Parça toxuma, ayaqqabı tikmə, yataq tikmə, xalça toxuma və yun işləmə kimi xalq sənətləri, Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyində ziyarətçilərin görməsinə təqdim edilir. Muzeyin bir hissəsi də Əbərkuh sakinlərinin yerli geyimlərini sərgiləməyə həsr olunmuşdur. Bu muzeyi ziyarət etmək, səhranın sərt həyat şəraitində insanların necə uyğunlaşaraq yaşadıqlarını, işlədiklərini və gündəlik həyatlarını gözəl şəkildə nümayiş etdirir.

Əbərkuh Etnoqrafiya Muzeyinin və ya Sulət Evinin xaricdən baxıldığında yalnız kərpic və gil ilə tikilmiş bir bina görünür, amma evin içinə daxil olduqda, gözəllik və naxışlarla dolu bir dünya qarşınıza çıxır. Bina girişi, gözəl gips işləri və kəskin naxışlarla bəzədilmişdir. Evinə daxil olduqdan sonra, ziyarətçilərin qarşısında uzun bir dəhliz açılır və yanında dörd guşəli bir qüllə görünür. Bu ev, təxminən min kvadrat metr sahəyə malikdir və ortasında bir fısqəli hovuz və kiçik bir bağça olan gözəl bir həyətə sahibdir. Həyətin döşəmələri yenidir və son illərdə aparılan bərpa işləri zamanı qoyulmuşdur. Həyətdən keçən dəhliz gips işi ilə bəzədilmişdir və həyəti əhatə edən otaqların eyvanları, gözəl naqşlı və bəzəkli sərgiləri ilə diqqət çəkir. Mərkəzi həyət, ətraf sahədən təxminən bir metr aşağıdadır. Beləliklə, köhnə İran evləri üslubunda, otaqların qarşısında eyvanlar meydana gəlir. Bu qədim bina, İran memarlığına aid digər binalar kimi, iki ayrı hissədən ibarətdir - iç hissə qadınlara, qullara və xidmətçilərə, xarici hissə isə kişilərə və qonaqlara ayrılmışdır.

Sulət Evi, zirzəmi daxil olmaqla, üç mərtəbəyə malikdir. Şimal hissəsində beş kiçik qapı ilə cənuba açılan bir otaq tikilmişdir ki, bu otağa günəş işığı daha uzun müddət düşsün. Bu hissə qışda istifadə edilmişdir. Otağın qarşısında başqa bir otaq yerləşir ki, bu otaq şimala açılır və yayda istifadə olunmuşdur. Bu otaqda xüsusi gips işləri mövcuddur və gül və budaq şəkilli rölyef naxışlarla, islimi motivləri ilə bəzədilmişdir. Bu otağın altında, sakinlərin su kanallarına (qanat) girişi üçün bir qapı vardır. Quru və səhralı bölgələrdə, su qiymətli bir resurs olduğuna görə, bu cür bir evdə qanatın olması, sahibinin maliyyə vəziyyətini göstərir. Əslində, bu ev, Əbərkuh şəhərinin qədim xanlarından biri olan Sulətə məxsus olub.