Cənubi Sahənd Etnoqrafiya Muzeyi, Şərqi Azərbaycan əyalətinin ilk etnoqrafiya muzeyi

Etnoqrafiya muzeyləri, insanların inanclarını, adət-ənənələrini, dili, yaşam tərzini, qidalanma vərdişlərini, geyimlərini, mənzil həyatını, sənət və texnikalarını, həyat alətləri və vasitələrini təqdim edən yerlərdir. Bu muzeylərdə sərgilənənlər, insanların həyatından küncələrdir ki, bəzən həyatın bir parçası halına gəlmiş və adət halını almışdır, bu səbəbdən əhəmiyyəti gözlə görünməyə bilər. İranda fərqli bölgələrin həyat tərzi arasındakı fərqlər o qədər böyükdür ki, bunu adət-ənənələr və inancların rəngarəng bir göyqurşağı olaraq təsvir etmək olar. Bu müxtəliflik, iqlim, coğrafiya, etnik və mədəni fərqlərdən irəli gəlir. Bu səbəbdən İranın müxtəlif bölgələrində insanların mədəniyyəti və həyat tərzini təqdim etmək məqsədilə "Etnoqrafiya" adı altında muzeylər yaradılmışdır. "Cənubi Sahənd Etnoqrafiya Muzeyi" də təbiətə uyğun olaraq yaşayan və ona alışmış zəhmətkeş insanlarının həyatının müxtəlif aspektlərini nümayiş etdirmək məqsədinə xidmət edən bir muzeydir.

Cənubi Sahənd Etnoqrafiya Muzeyi harada yerləşir?

Muzey, "Məhrabad Hamamı" olaraq tanınan köhnə bir binada yerləşir. Bu hamam, şəhər həyatının inkişaf etməzdən əvvəl, ümumi su təchizatı və evdə hamam istifadəsi imkanı olmadan əvvəl, Benab şəhərinin ən vacib sanitariya xidmətləri təklif edən mərkəzlərindən biri idi. Keçmişdə, yanacaq təmin etməyin baha olması və suyun daşınmasının çətinliyi səbəbindən hamamlar, su istifadəsi və istilik saxlanması baxımından maksimum səmərə əldə etmək üçün dizayn olunurdu. İslamda təmizlik mühüm yer tutduğundan, hamamlar sosial baxımdan vacib məkanlar sayılırdı və hər dövrün mühəndislik və memarlıq biliyi burada tətbiq edilirdi. Əlavə olaraq, hamamların tikintisi zamanı yüksək rütubət səviyyəsi də struktur dizaynının xüsusi diqqət tələb etməsinə səbəb olurdu. Bütün bu xüsusiyyətlər Məhrabad Hamamında yaxşı şəkildə özünü göstərir. 324 kvadratmetr sahəsi olan bu hamam, kərpic, daş və sarucdan tikilmişdir. İran memarlığında qədim zamanlardan istifadə edilən ənənəvi bir qarışıq olan sarucun istifadəsi və binanın bütün hissələrinin kireçlə örtülməsi tikilinin çox möhkəm olmasına imkan vermişdir. Binanın xarici görünüşü daş örtüklər və qırmızı kərpiclə çox gözəl bir şəkildə diqqət çəkir.

Bəzi mənbələrə görə, Məhrabad Hamamı Səfəvi dövründə (16-cı əsr) tikilmişdir. Sonralar, binada bir neçə təmir işləri aparıldı. Nəhayət, 1996-cı ildə (1375-ci il) Benab şəhər bələdiyyəsi hamamı sahibindən alıb, bərpa işləri üçün Mədəni İrsi Qoruma Təşkilatına təhvil verdi. Binanın təmiri 2003-cü ildə (1382-ci il) tamamlanmış və hamam muzeyə çevrilərək Şərqi Azərbaycan əyalətinin ilk etnoqrafiya muzeyi adını qazanmışdır. Bu bina Məhrabad Məscidinin qarşısında yerləşir. Bu məscidin də tarixi əhəmiyyəti vardır və orada olan yazı əsasında, 951-ci ildə (1544-ci il) tikildiyi qeyd olunur. Bu tarix, Şah Təhmasib I dövrünə təsadüf edir. Məscidin ən vacib hissələrindən biri gözəl baş sütunlarıdır ki, bəzi mütəxəssislərə görə, bunlar Səfəvi dövrünün ən gözəl İran sənət nümunələrindən biri sayılır. Məhrabad Məscidi 1968-ci ildə, Məhrabad Hamamı isə 1999-cu ildə (1378-ci il) İran Milli İrsi siyahısına daxil edilib.

Cənubi Sahənd Etnoqrafiya Muzeyi, bölmələri və xüsusiyyətləri

Bu muzey, digər etnoqrafiya mövzulu muzeylər kimi, region xalqının adət-ənənələrini və həyat tərzini tanıtmaq məqsədini güdür və burada Haştrud, Maragheh, Benab, Acabşir və Məlkən şəhərlərinin xalqının gündəlik fəaliyyətləri, əşyaları və geyimləri sərgilənir. Ümumilikdə muzeydə 12 bölmə mövcuddur. Bu bölmələr, insanların həyatına aid alət və əşyaların istifadəsi ilə bağlı təşkil olunmuşdur. Muzeyin 12 bölməsi aşağıdakılardır:

• Musiqi alətləri

• Parça toxuma sənayesi

• İşıqlandırma

• Zərgərlik

• Geyimlər

• Dəfn

• Xalq təbabəti

• Dua və talismanlar

• Kənd təsərrüfatı alətləri

• Əl işləri

• Dəmirçilik

• Su ilə bağlı əşyalar