Nəqşe Rostəm, İranın 1800 illik tarixindən bəhs edən qiymətli qədim yerdir

Nəqşe Rüstəm, İranın 1800 illik tarixindən bəhs edən qiymətli qədim yerdir

Çoxlu qədim abidələri olan Nəqse Rüstəm tarixi məkanı İran xalqının 1800 illik həyatından bəhs edir.

Nəqş Rüstəm, Merovdəştin şimalında və Persepolisdən altı kilometr aralıda yerləşən Fars vilayətinin görməli yerlərindən biridir. Yerli əhali bir neçə əsrdir dağın qoynunda görünən bu petroqlifi görüb, onu Şahnamənin əfsanəvi personajı və İranın milli qəhrəmanı Rüstəmə aid ediblər. Təbii ki, ona “Sehqonbadan”, “Doqonbadan”, “Hacıabad dağı”, “Hovuz dağı”, “Nəfeşt dağı” kimi başqa adlar da verilib.

Nəqş Rüstəmin tarixi

Bu heyrətamiz tarixi əsər dövrün ən yaxşı rəssamlarının yaşadığı yer olan İştaqar adlı qədim şəhərdə yerləşir. Əştrak İslamın İrana gəlişinə qədər (miladi VII əsr) dövrünün ən çiçəklənən şəhərlərindən biri olmuşdur. O zaman Persepolislə Akbatan arasında Rüstəm taxtının qarşısından keçən şah yolu var idi. Bu səbəbdən də bu marşrutda daş kitabələrlə yanaşı, abidələr də yaradılıb ki, yoldan keçənlər onları görsünlər.

Nəqş Rüstəmin tarixi əsərləri

Nəqş Rüstəmdən tapılan əsərlər eramızdan əvvəl 1200-cü ildən eramızın 625-ci ilə qədər üç müxtəlif tarixi dövrə aiddir.

Elamit relyefi

Bu əsər, çox güman ki, daha böyük bir şəkilin bir hissəsi olan ayaq üstə duran adam fiqurundan ibarətdir. Bu petroqlif II Bəhramın dövründə (miladi 274-cü ildən 293-cü ilə qədər hökm sürmüş) yeni oymalarla əvəz edilmişdir. Bu adamın istifadə etdiyi üsluba və geyim növünə görə bu relyef Elam dövrünə (e.ə. 2700-1600) aid olduğu görünür.

Nəqş Rüstəmdə Elam kişisinin petroqlifi

Orijinal rəsmdən qalanlar, ayaqları ilan şəklində bükülmüş çarpayıda oturan iki tanrı və ilahəni göstərir. Onların sağında və solunda adamlar var.

Sağdakı şəkildə saqqallı və uzun saçlı kişinin tam bədəni yaradılmışdır. O, uzun xalat və dairəvi papaq geyinir, papağı isə qayışla bağlayır. O, hörmət əlaməti olaraq əllərini sinəsinin önündə birləşdirərək surəti itmiş tanrı ilə üzbəüz dayandı.

Digər tərəfdən, insan obrazı tac və zərif və saqqalsız siması ilə tanınır, onun qadın olduğunu göstərir. Beləliklə, çox güman ki, bu Elam tumarında tanrı və ilahənin qarşısında duran və məşğul olmayan padşah və kraliçanın təsviri var.

Əhəmənilər dövrünə aid əsərlər

“Hüseyn Kuh” adlı dağın qoynunda Kserksin (e.ə. 485-465-ci illərdə hökm sürmüş), I Dara (e.ə. 522-486-cı illərdə hökm sürmüş), I Ərdəşirin (e.ə. 465-424-cü illərdə hökmranlıq etmiş) dörd daş qəbir var. II Dara (e.ə. 423-404) çıxarıldı. Bu dörd məzar, demək olar ki, bir-birinə bənzəyir, lakin I Daranın qəbrində mixi yazılarla yazılmış çoxlu yazılar var.

Əhəməni padşahlarının qaya məzarı

Zərdüşti Kəbəsi

Bu bina Əhəmənilər dövründə yaradılmışdır. Binanın o dövrdə adı haqqında məlumat olmasa da, Sasanilər dövründə o, “Bən Xanak” adlanırdı. Bu gün adlandırılan ad yenidir və 14-cü əsrdən bəri tətbiq olunur.

Zərdüşti Kəbəsinin tikintisi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur: bəziləri onu Əhəməni padşahlarının dəfni üçün türbə hesab edir, bəziləri bu binanın od məbədi olduğuna, digərləri isə bu binanın İncil saxlamaq üçün yaradıldığını düşünür.

Sasanilər dövrünə aid əsərlər

Zərdüşti Kəbəsinin divarında Sasanilər dövrünə aid yazılar var ki, onlar da özünəməxsus şəkildə çox maraqlıdır və o dövrdəki İran ərazisi haqqında faydalı məlumatlar ehtiva edir. Amma Sasanilər dövründən Taxt Rüstəmdə qalan ən maraqlı əsər Şapurun Roma imperatoru Valerian üzərində qələbəsinin təsvirini özündə əks etdirən Sasani I Şapurun petroqlifidir. Bu hadisə o qədər qabarıq oldu ki, Sasani şahı divar şəkli yaradaraq onu əbədiləşdirmək qərarına gəldi.

I Şapurun Sasani petroqlifi

Sasanilər dövrünə aid petroqliflərdə insan siması profildə görünür ki, bu da Elam və Əhəmənilər dövründən qalan oxşar əsərlərlə müqayisədə bariz fərqdir. Bu dövrə aid petroqliflərin başqa bir xüsusiyyəti də nisbətlərin şişirdilməsidir. Buna əsaslanaraq, öz gücünü göstərmək üçün çox güclü qollar və ayaqlar və geniş çiyinlər göstərilir.

Nəqşe Rüstəmin milli əsər kimi qeydiyyatı

Bu dəyərli tarixi əsər miladi 1931-ci ildə (hicri-şəmsi 1310) İranın milli əsərləri siyahısında qeydə alınmışdır.