Səmaya baxın: Yəzd vilayətində astronomiya turizm potensialı

Astronomiya turizmi – turizmdə yeni bir istiqamət

Səhrənin ulduzlarla dolu səması, yer üfüqü ilə birləşərək, gecənin sükutunda hər bir insanda dərin poetik hisslər oyadır. Bu mənzərə bir vaxtlar əcdadlarımız üçün adi olsa da, müasir şəhər həyatına öyrəşmiş insan üçün artıq qəribə və qeyri-adi görünür.

Bu mənəvi və estetik dəyərlərin yenidən kəşfi astronomiya turizminin (Astronomical Tourism) formalaşmasına səbəb olmuşdur. Bu istiqamət XXI əsrin əvvəllərindən etibarən dünyada getdikcə daha çox diqqət cəlb edir.

Astronomiya turizmi beynəlxalq ədəbiyyatda tez-tez “Qaranlıq səma parkları” anlayışı ilə əlaqələndirilir. Bu turizm növündə ulduzların və planetlərin müşahidəsi – teleskop vasitəsilə və ya çılpaq gözlə – həm ixtisaslaşmış, həm də ümumi turlar çərçivəsində həyata keçirilir. Astronomiya ilə bağlı müsabiqə və tədbirlər də bu sahənin vacib tərkib hissəsidir.

Səhrə iqlimi, quru havası və az buludluluğu ilə seçildiyindən, burada işıq çirklənməsi minimum səviyyədədir, bu da ulduz müşahidəsini problemsiz və tam şəkildə mümkün edir. Bu xüsusiyyətlər səhrə səmasını astrofotoqraflar üçün ən ideal obyektlərdən birinə çevirir.

İran isə geniş səhrə sahələrinə malik olması və ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən 40-dan çox rəsədxana sayəsində astronomiya turizmi üçün ideal məkandır. Bu rəsədxanalar və səhrə landşaftları astronomiya turlarının təşkili və bu sahənin inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır.

Yəzd vilayətində astronomiya turizminin potensialı

İranda astronomiya turizmi baxımından ən yüksək potensiala malik bölgələrdən biri şübhəsiz ki, Yəzd vilayətidir. Bu vilayətin payına ölkənin ümumi səhrə sahələrinin təxminən 18 faizi – yəni 7 milyon hektardan çox ərazi – düşür.

Yəzd ərazisində bir çox bölgə astronomiya turizmi üçün əlverişli sayılır. Onlardan ən mühümləri bunlardır:

Ərdəkan səhrası (Siyah-Kuh): Nal formasında olan bu səhrə Ərdəkan şəhərinin şimal-qərbindən cənub-şərqinə qədər uzanır.

Əbərqu səhrası: Yəzd vilayətinin ən qədim və görməli şəhərlərindən biri olan Əbərqu (Əbərkuh) iki dağ silsiləsi arasında yerləşir. Taqəstan səhrəsi də bu ərazinin yaxınlığındadır.

Dərəncir səhrası: Bəzən “Dərə-əncir” adlandırılan bu səhrə gil və duz tərkibli torpağı ilə seçilən, toxunulmamış təbiətə malik bir ərazidir. Onun ümumi sahəsi təxminən 1.500 kvadrat kilometrdir.

Bundan əlavə, Hirad və Mərvüst səhrası (təxminən 500 km² sahəsi ilə) ilin bəzi dövrlərində rütubətli iqlimə malikdir. Bəhadəran səhrası (Məhrizin cənub-şərqində), Bəheştabad səhrası (Yəzd və Kirman vilayətlərinin sərhədində), eləcə də Sağənd, Hacıabad və Zərinabad səhraları astronomiya turizmi üçün əhəmiyyətli potensiala malikdir.

Astronomiya turizmi üçün mövcud obyektlər

Son illərdə Ərdəkan şəhərinin Xəranəq karvansarası astronomiya turizmi üzrə turistləri qəbul edən əsas mərkəzlərdən birinə çevrilmişdir. Bu karvansara Qacarlar dövrünə (XVIII əsr) aiddir və 2023-cü ildə digər 53 İran karvansarası ilə birlikdə UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmişdir.

Xəranəqin yaşlı sakinləri burada rəsəd alətlərinin mövcud olduğunu xatırlayırlar. Bu fakt, karvansaranın əlverişli mövqeyinin qədim dövrlərdə də alim və astronomların diqqətini cəlb etdiyini göstərir.

2000-ci illərin əvvəllərində (1380 hicri-şəmsi) burada astronomiya turizmini inkişaf etdirməyə yönəlmiş layihə həyata keçirilmiş və bu məkan amatör astronomlar arasında tanınmış bir ad qazanmışdır.

Yəzd vilayətinin cənub-şərqində yerləşən Bəhabad rayonu da regionun mühüm astronomiya turizmi mərkəzlərindən biri sayılır. Bu bölgə Şərqi Asiyanın ən qaranlıq rəsəd zonalarından biri kimi tanınır. Aydın və tozsuz səması sayəsində burada gecə müşahidələri üçün ideal şərait mövcuddur.