Təbrizin Tarixi Bazarı, Dünyanın Ən Böyük Üstüörtülü Ənənəvi Bazarı

Təbrizin Tarixi Bazarı, Dünyanın Ən Böyük Üstüörtülü Ənənəvi Bazarı

Çoxsaylı karvansaraların, bazarçaların və sıraların mövcudluğu Təbriz bazarını dünyanın ən böyük üstüörtülü ənənəvi bazarına çevirmişdir.

İran şəhərlərində "Bazar" cəmiyyətin dolanışıq və iqtisadiyyatının ən mühüm sütunu olmuşdur. Buna görə də İranın əksər tarixi şəhərlərinin hələ də funksionallığını qoruyub saxlayan qədim bazarları var. Təbrizin tarixi bazarı da bu cür ənənəvi bazarlardan biridir ki, qədim dövrlərdən bu şəhərin iqtisadi fəaliyyətlərinin mərkəzi hesab olunurdu.

Qədim dövrlərdən Təbrizə səyahət edən demək olar ki, bütün səyyahlar öz rəvayətlərində bu şəhərin bazarından bəhs etmişlər. Bu hesabatlarda meyvə və qiymətli parçalardan tutmuş qiymətli daşlara və zərgərlik əşyalarına qədər malların müxtəlifliyi bu bazarın cəlbediciliyinin amillərindən biri kimi qeyd olunmuşdur. Təbrizin tarixi bazarı Təbrizin ən mühüm turizm məkanlarından biridir ki, onu ziyarət etmək bütün turistlərin səyahət proqramına daxil edilməlidir!

Təbrizin Tarixi Bazarının Tarixçəsi

Təbriz Şərqlə Qərb arasında ticarət yolu üzərində yerləşirdi. Bir vaxtlar Şərqi Asiyanı Şimali Afrika və Avropaya birləşdirən və 1700 il ərzində dünyanın ticarət şəbəkəsinin ən böyük əlaqə yolu olan İpək Yolu Təbrizin yaxınlığından keçirdi. Məhz bu vəziyyət Təbrizin coğrafi baxımdan strateji əhəmiyyət qazanmasına və ticarətin inkişaf etməsinə səbəb oldu.

Təbrizin tarixi və coğrafi mövqeyi orada çoxsaylı ticarət infrastrukturlarının yaranmasına səbəb olsa da, bu gün Təbrizdə mövcud olan bazarın əsası Səlcuqilər dövrünə (XII əsr Miladi) qayıdır. XIII əsrdə Moğol işğalından və Bağdad şəhərinin məhv edilməsindən sonra Təbriz daha çox diqqət mərkəzində oldu. Bu diqqət bu şəhərin getdikcə inkişaf etməsinə səbəb oldu, elə ki, XIV əsrin iki məşhur səyyahı İbn Bəttutə və Marko Polo bu şəhərə səyahət etdikdən sonra onu dünyanın ən zəngin şəhərlərindən biri kimi təsvir etdilər.

XVI əsrdə Səfəvilərin hakimiyyətə gəlməsindən sonra Təbriz öz şöhrətini qorudu və burada müxtəlif mis və dəri məhsulları satılırdı. Lakin XVII əsrdə, I Şah Abbas paytaxtı Təbrizdən Qəzvinə köçürəndə Təbriz tənəzzülə uğradı, lakin yenə də Şimal-Qərbi İranın ən mühüm şəhərlərindən biri kimi mövqeyini bərpa edə bildi.

XVIII əsrdə baş verən dəhşətli zəlzələ Təbrizi demək olar ki, tamamilə məhv etdi. Bu hadisədən sonra Təbriz bazarı da çox ziyan gördü. Lakin bu tikilinin əhəmiyyəti sonrakı dövrlərdə bərpa edilməsinə və yenidən şöhrətini qazanmasına səbəb oldu. Görünür, bazarın indiki quruluşu təxminən 300 il əvvəl o vaxtkı Təbriz hakimi olan "Nəcəfqulu Xan Dünbəli" adlı bir şəxs tərəfindən yaradılmışdır.

Təbrizin Tarixi Bazarının Quruluşu və Memarlığı

Təbrizin tarixi bazarı bir neçə karvansaranın, bazarçanın və keçidin olduğu bir kompleksdir. Bu hissələr hər dövrdə yaranan ehtiyaclara uyğun olaraq tədricən formalaşmış və bir-birinə qarışmışdır. Qızıl və zərgərlik satışına ayrılmış Əmir Bazarı, xüsusilə Təbriz xalçalarının satışına ayrılmış Müzəffəriyyə Bazarı və Ayaqqabı Satıcıları Bazarı Təbrizin tarixi bazarının ən xarakterik hissələridir. Ümumilikdə, bu kompleks təxminən bir kvadrat kilometr ərazini əhatə edən İranın ən böyük üstüörtülü ənənəvi bazarını yaratmışdır.

Bazarın əksər təmcəhləri və sərələri üç mərtəbədə tikilmişdir ki, alt mərtəbə mal anbarı, birinci mərtəbə ticarət yeri və üst mərtəbə istirahət yeridir. Əsas sıralar bir neçə ikinci dərəcəli sıraya birləşmişdir və onların arasında təmcəhlər və sərələr mövcuddur. Sıraların kəsişməsində üç yol və dörd yol yaranmışdır və onların tavanında kərpic tağlar görünür. Bu tağların arasında ən böyük günbəz Əmir Təmcəsinə və ən gözəli Müzəffəriyyə Təmcəsinə aiddir.

Bu bazarda daxili bəzəkləri və düzülüşü İran tarixinin bir hissəsini əks etdirən ənənəvi çayxanalar da mövcuddur. Bazarda ticarət karvanlarının istirahət yeri olan karvansaralar da mövcud idi. Bu karvansaralarda tacirlərin məhsullarını təklif etmələri üçün hücrələr təşkil edilmişdi.

Təbrizin Tarixi Bazarının Milli və Dünya Qeydiyyatı

Bu əsər tarixi dəyərinə görə 2010-cu ildə (1389-cu il Şəmsi) YUNESKO siyahısına daxil edilmişdir. Bundan əvvəl də 1975-ci ildə (1354-cü il Şəmsi) bu əsərin adı İranın Milli İrs Siyahısına daxil edilmişdi.