Çek Çek ziyarətgahı, Zərdüştilərin İyun ayinlərində görüş yeri

Çek Çek ziyarətgahı, Zərdüştilərin İyun ayinlərində görüş yeri

Çek Çek ziyarətgahı zərdüştilərin ən hörmətli və müqəddəs yerlərindən biridir və hər il zərdüştilik ayinlərinin keçirildiyi yer olaraq bu ritualın davamçılarını qəbul edir.

“Pir Səbz” və “Çek Çəko” kimi də tanınan Çek Çek ziyarətgahı Ərdəkan şəhəri yaxınlığında yerləşən və yalnız Zərdüşti ardıcıllarının ziyarətinə icazə verilən Yəzd zərdüştilərinin əsas ibadət yerlərindən biridir. Zərdüştilər hər il iyunun 14-dən 18-dək bu ibadət yerinə toplaşıb ibadət edirlər. Bu ibadət yeri Ərdəkan və Əncirə arasındakı dağlarda dağlıq ərazidə yerləşir və adı qayanın ürəyindən damcılayan su səbəbindən seçilib. Əslində “çek-çək” yəqin ki, damcı su səsinin adıdır. Bu qayanın ürəyindən çıxan su hazırda ehtiyac duyulduğunda istifadə ediləcək mənbəyə yönəldilir.

Chek Chek ziyarətgahının təxmini məsafəsi Ərdəkan şəhərindən 43 km, Yəzd şəhərindən isə 100 km-dir.

Chek Chek ziyarətgahına giriş

Yerli əhalinin dediyinə görə, adı “Nik-Bano” olan Yəzdgerdli qızlardan biri bu gün Ərdəkanın 43 kilometr şərqindəki dağa qaçsa da, dağın ətəyində düşmənlə qarşılaşıb. Düşməndən qorxan yaxşı xanım xilas üçün dağa yalvarır. Birdən dağda boşluq yaranır və yaxşı xanım orada gizlənir. Sonralar bu qızın varlığından dağın başından su damlayır və səyyahlar islanır. Yolçu çox olanda və ya çoban sürüsü ilə dağın ətəyinə çatanda bu su çoxalır ki, hamı sulanır! Bir gün çoban sürüsünü itirdi və çox axtardıqdan sonra yorğun və çarəsiz halda qayanın yanına gedib oradan su içdi. Sonra yuxuya gedir və yuxusunda bir xanım görür. O xanım çobana deyir ki, mən sənin sürünü qoruyuram, sən də bu yerdə otaq tikib, şam yandır!

Oyanandan sonra çoban sürüsünü qarşısında görür. O, sürünü kəndə qaytarır və kənd camaatına yuxusunu izah edir. Bu qəribə hadisəni xatırlamaq üçün zərdüştilər həmin yerdə ziyarətgah düzəldir və onu “Çek Çek” adlandırırlar.

Chek Chek ziyarətgahının xüsusiyyətləri və memarlıq üslubu

Bu binanın özünəməxsus xüsusiyyətləri onu zərdüştilik birliyinin simvoluna çevirmişdir. Binanın bir tərəfinin daş divarında siavaş lələyi, dağ ənciri kimi bitkilər bitmişdir. Bu bitkilər qayada suyun damcılandığı boşluq yaradıblar. Divarın dibində tikilmiş hövzədə su toplanır.

Chek Chek ziyarətgahının içindən görünüş

360 pillədən ibarət pilləkən bu ziyarətgaha gedən yolu açır. Ziyarətgahın ətrafı ağaclarla doludur, bu problem rayonun səhra coğrafiyasında çox qəribə görünür. Bu ibadət yerində zərdüşti zəvvarlar üçün bir neçə sadə otaq tikilib. Bu otaqlardan ən qədimi Nasirəddin şah dövrünə (XIX əsr) aiddir. Kameralardan birinin daxilində 70 metr dərinlikdə quyu qazılıb.

Bu ziyarətgahın ən yüksək şimal nöqtəsində 300 ilə 350 yaş arasında olduğu təxmin edilən köhnə çinar ağacı var. 2015-ci ildə İranın milli əsərləri siyahısında qeydə alınan bu qoca çinar demək olar ki, bütün il boyu qaynayan bulaq suyu ilə suvarılır.

Çek Çek ziyarətgahında zərdüştilik mərasimi

Zərdüştilərin illik mərasimində müxtəlif ayinlər yerinə yetirilir. Surak çörəyinin bişirilməsi və zəvvarlar arasında paylanması da bu ayinlərdəndir. Zərdüştilər arasında "sirg" və ya "siro" da adlandırılan surak çörəyi un, şəkər, duz, keşniş toxumu, çiçək rəngi və mayadan hazırlanan və küncüt yağında qızardılan yağlı çörək növüdür.

Çek Çek ziyarətgahında zərdüştilik mərasimi

Avesta oxumaq, Ahura Məzdaya dua etmək, şam, buxur və od yandırmaq, şad mahnılar oxumaq, yemək və nəzir yeməkləri bişirmək, mehrab oxumaq bu mərasimin digər ayinlərindəndir. Zərdüştilərin fikrincə, Ahura Məzda dünyanı altı mərhələdə yaratmışdır: bəzən göy, bəzən su, bəzən yer, bəzən bitkilər, bəzən heyvanlar, bəzən də insanlar. Qahanbarxanıda ağ paltarlı zərdüşti Mobdi Avestanı melodik şəkildə oxuyur və bu altı dəfə nəzərdən keçirir.

Zərdüştilər bütün bu mərasimləri III Yəzdgerdin qızı Nikbanuya xərac kimi keçirirlər.

Bu ziyarətgah Mehrgan bayramında zərdüştiləri də qəbul edir. Altı gün keçirilən bu bayramda zərdüştilər bənövşəyi paltar geyinərək bayram edirlər.