İran İslam Respublikasının Milli Kitabxana və Arxiv İdarəsi

Milli Arxiv İdarəsi milli sənədlərin toplanması və mühafizəsi, habelə bu sənədlərə ictimaiyyətin çıxışı üçün müvafiq şərait və imkanların təmin edilməsinə cavabdeh olan hüquqi təşkilatıdır.

Dövlət sənədlərinin saxlanması və qorunması təcrübəsi çoxdan yayılmışdır. Əhəmənilər dövründə imperator inzibati təşkilatının mərkəzi nüvəsi və əsası “kral arxivi”ni təşkil edirdi. İranın şah arxiv təşkilatları Babil, Ekbatan, Susa, Persepolis və İran şahlarının yaşadığı başqa şəhərlərdə mövcud idi. Səfəvilər dövründə maliyyə və hökmlərə aid bütün rəqəmlərin, işarələrin, məktubların və sənədlərin surətləri xüsusi idarələrdə qeydə alınırdı. “Ali Məhkəmə Dəftərxana Anbarı” adlanan bu ofislər, görünür, Çehelsütun malikanəsi idi. Qacarlar dövründə, Fəth Əli şahın dövründən etibarən, fərmanların sənədləri, yazışmaları və savadı sarayda saxlanılırdı. Nəsrəddin şahın dövründən məhkəmə sənədlərinin saxlanması şöbəsi ilə yanaşı, Xarici İşlər Nazirliyində siyasi sənədlər və Mirzə Yusif Xan Mustofiya əl-Malikin dəftərxanasında maliyyə sənədləri toplanır; ancaq onları saxlamaq üçün düzgün yol yox idi. Məşrutə İnqilabından sonra və 1280-1309-cu illər ərzində Fransa və Belçika nümayəndə heyətlərinin bilik və təcrübələrindən istifadə edərək müasir arxiv metodlarının tətbiqi üçün tədbirlər görüldü. 1309-cu ilin mayında hökumət sənədlərinin mühafizəsi mərkəzinin yaradılması Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edildi. 1349-cu ildə Milli Məclis İranın Milli Sənədlər Təşkilatının yaradılması haqqında qanunu təsdiq etdi. Şuranın vəzifələri bunlardır:

• Milli sənədlərin hazırlanması , saxlanması və onların ictimaiyyətə təqdim edilməsi ilə bağlı qanunvericilik aktlarını, eləcə də məxfi sənədlərlə bağlı qaydaları və onlara necə istinad etməyi təsdiq etmək.

• Faylların və sənədlərin hazırlanması, uçotu və saxlanması üçün qaydaları və meyarları təsdiq etmək.

• Çıxarılan kağız tullantılarının müəyyən edilməsi

• Mikrofilm, kserokopiya və təsdiq edilmiş nüsxələrin istehsalına görə haqqın kodlaşdırılması. Bu vəsaitlər dövlətin xəzinədarlığının gəlirləri hesabına daxil edilir.

Təşkilatın Sənəd Araşdırmaları İnstitutu, nəşrlər, beynəlxalq əlaqələr, sənəd dövriyyəsi və şifahi arxivlər daxil olmaqla müxtəlif şöbələri var.

2002-ci ilin sentyabrında Ali İnzibati Şuranın təsdiqi ilə Milli Sənədlər Təşkilatı və İran Milli Kitabxanası birləşdirildi. Hazırda Milli Kitabxana və Arxiv İdarəsi kimi tanınır və Prezident Aparatı tərəfindən idarə olunur.

İnternet ünvanı: https://www.nlai.ir/