Həccin bu ölçüsünü təsvir edərkən “müsəlmanların işlərindən xəbərdar olmaq zərurəti”, “düşməni tanımaq  və bəraət” və “İslam cəmiyyətlərinin həqiqətlərini izah etmək zərurəti” kimi açar sözlərlə qarşılaşırıq ki, bunlar da qısa bir ifadə ilə “izahlı həcc” adlandırılır.

 

Həccin mübarək və mənəvi günlərinin gəlişi dünyanın hər yerindən Allah evinin zəvvarlarını vəhy diyarına toplayıb. Həcc İslamdan əvvəl bəzi peyğəmbərlərin yerinə yetirdiyi dini ayindir. Hətta Məkkə müşrikləri də İslamdan əvvəl həcc və Kəbəni təvaf edirdilər və özünəməxsus adət-ənənələrə malik idilər ki, onlardan bəziləri İslam tərəfindən bəyənilməmişdir.

Həcc İslamdan əvvəl bəzi peyğəmbərlərin yerinə yetirdiyi dini ayindir.

Müsəlman mütəfəkkirləri Quran ayələri və hədislərə istinad edərək Həccin varlıq fəlsəfəsini izah etməyə çalışmışlar. Şübhəsiz ki, “tövhidin həqiqətinə çatmaq və şirki inkar etmək” İbrahim həccinin təşəkkülünün ən mühüm səbəblərindən biridir. Lakin həcc dini aspektdən əlavə, o vaxtdan bəri yeni yaranmış İslam hökuməti üçün xüsusi siyasi əhəmiyyət kəsb edirdi. Həccin bu ölçüsünü təsvir edərkən “müsəlmanların işlərindən xəbərdar olmaq zərurəti”, “düşməni tanımaq  və bəraət” və “İslam cəmiyyətlərinin həqiqətlərini izah etmək zərurəti” kimi açar sözlərlə qarşılaşırıq ki, bunlar da qısa bir ifadə ilə “izahlı həcc” adlandırılır. Bu yanaşmada Həcc sırf dini ayindən kənar bir tutuma malikdir.

“İzahlı həcc”in reallığının nədən ibarət olması, mənaları və nümunələri ilə bağlı bəzi məqamlara diqqət yetirməliyik:

Birinci; Qurani-Kərimin “Həcc” surəsinin 28-ci ayəsinin təfsiri:

 “İnsanları həccə dəvət edin... (dünya və axirət) mənfəətlərini görsünlər”.

Yuxarıdakı ayədə keçən “mənfəət” kəlməsi cəmdir və ümumi məna daşıyır və bütün dünya və axirət nemətlərini ehtiva edir. Bu ayəyə əsasən, Həcc müsəlmanların maddi və mənəvi mənafelərini araşdırmaq və müşahidə etmək üçün toplaşma və ünsiyyət yeridir. İmam Xomeyni (r.ə) həcc fəlsəfəsi ilə bağlı ifadələrinin bir hissəsində buyurur:

“Bu camaatın siyasi məqamı ondan ibarətdir ki, birincisi, [Allah evinin zəvvarları] bir-birinin vəziyyətindən xəbərdar olsunlar, bir-birlərini başa düşsünlər, bir-biri ilə qardaş olsunlar, qardaşlıq etsinlər, orada öz ölkələrinin, öz məmləkətlərinin məsələlərini qaldırsınlar, problemlərinin həlli yollarını tapsınlar. Əgər biz bu həcci həccin ruhunun tələb etdiyi mənada yerinə yetirsəydik, müsəlmanların başına gələn bu çoxlu bəlalar baş verməzdi” (Səhifə İmam, cild 13, səh. 325-324).

İkinci məqam İslam Respublikası quruluşunun həqiqətlərini izah etmək və inqilaba münasib nümunəvi iranlı göstərməkdə iranlı zəvvarların vəzifələri ilə bağlıdır. Həcc mövsümündə iştirak edən iranlılar İran xalqının layiqli nümunəsi olmalıdırlar. Bu baxımdan Həcc İslami İran həqiqətlərini və İslam İnqilabının nailiyyətlərini ifadə etmək üçün bir fürsətdir. İmam Xomeyni (r.ə) bu haqda buyurur:

“Siz öz inqilabı ilə şərqləşmə və hətta daha çox qərbləşmə səbəbindən ateizm, fəsad və fahişəlik içində boğulan bir ölkəni xilas edən, İslam hökumətini zalım bir hökumətlə əvəz edən bir xalqın mesajının daşıyıcısısınız.

Siz İslam İnqilabının qısa ömür sürməsi və iki fövqəldövlətlə qarşıdurma və Şərq və Qərb adlı iki blokun qarşıdurması və iki zalım dəstəyə bağlı terrorçuların təxribatı nəticəsində yaranan dözülməz çətinliklərlə üzləşən xalqın nümayəndələrisiniz ki, yalnız İslamın neməti sayəsindədir və onun parlaqlığı və xalqın müqaviməti yerin şərqində və qərbində İslam ölkələrini və dünyanın məzlum insanlarını silkələyib onları İslama cəlb edə bilmişdir. Sonuncu məqam isə “sözün tövhidi” və İslam düşmənlərinin şər hiylələrini pozmaq üçün İslam ümmətinin qardaşlıq və birliyini nümayiş etdirmək üçün həcc fürsəti ilə bağlıdır. İmam Xomeyni (r.ə) bu haqda buyurur: “Ey dünya müsəlmanları və ey tövhid məktəbinin davamçıları! İslam ölkələrinin bütün bəlalarının sirri söz fərqi və koordinasiyanın olmaması, qələbənin sirri isə sözün birliyi və harmoniya yaratmaqdır. Buna əsaslanaraq gözlənilir ki, İranlı və qeyri-iranlı zəvvarlar zaman və məkan şərtlərinin düzgün planlaşdırılması və dərk edilməsi ilə “İslam ümməti”nin vəhy diyarından nüfuz və birliyini dünyaya çatdırmalı və İslam cəmiyyətinin layiqli simasını təqdim etməli, “sadiq həyat və İslami həyat tərzi” nümayiş etdirməlidirlər. Şübhəsiz ki, belə bir mesaj qlobal və regional səviyyədə “islamofobiya” atəşinə tökülən su kimidir və əziz İslamın mərhəmətli mahiyyətini izah edir.

 

Məhəmməd Mehdi İmanipur; Mədəniyyət və İslami Əlaqələr Təşkilatının rəisi