Divani Şəms (Şəms Təbrizinin divanı)

“Divan-e Şəms” “Divan-e Kəbir” və “Divan-e Qəzəliyyə Şəms Təbrizi” kimi də tanınan Rumi Cəlaləddin Məhəmmədin (586-652 h.) qəzəl və rübailər məcmuəsidir və Şəms Təbrizinin qəzəllər divanı adı ilə məşhurdur.

Divanın şöhrəti Ruminin lirik şeirlərin sonunda tez-tez Şəms, Şəms Təbrizi, Şəmsəddin Təbrizi kimi təxəllüs etməsi ilə bağlıdır, baxmayaraq ki, bəzi lirik şeirlərdə şair Xəmuş, Xamuş və hətta Səlahəddin adı ilə yazır.

Bu divanın misralarının sayı 30.000 beyt hesab edilir ki, bunun da əlyazmasında 5-40 min beyt arasında, çap divanında isə 50 min beyt var. Bu lirik şeirlərin bəziləri Şəms Məşriqi adlı başqa bir şairə məxsusdur.

Bədiüz Zaman Furuzənfər hicri 1337-ci ildən 1345-ci ilə qədər Divanı qarşı-qarşıya qoyaraq və düzəliş edərək, onun 36.360 beyt lirik şeirlə (dördlüklər istisna olmaqla) yenidən işlənmiş nəşrini təqdim etmişdir. Bu divanda sözlərin genişlənməsi və rəngarəngliyi Mövlana və onun təfsirlərinin mənalarının genişliyinə görədir. “Divan-e Şəms”in yeni təfsirləri və yeni tərtibatlarına daha az poetik divanlarda rast gəlmək olar. Təxəyyül gücü və xəyali formaların yaradılması baxımından Divan-e Şəms fars poeziyasının ən zəngin nümunələrindən biridir. Onun lirik şeirlərinin çoxu farsca, bir neçəsi isə türk, ərəb və yunan dillərindədir.