Gülüstan

Hicri 636 / miladi 1258-ci ildə Sədi fars melodik ədəbi nəsri nümunəsi Gülüstan.

Əxlaqi, ictimai, dini məzmunu və səkkiz fəsillə padşahların xasiyyəti, dərvişlərin əxlaqı, razılığın fəziləti, sükunətin faydaları, eşq və gənclik, zəiflik vı qocalıq, tərbiyə və onun təsiri haqqında müqəddimə və səkkiz fəsillə şirin lətifələr şəklində yazılan Gülüstan Sədi yazıb şahzadə Səd ibn Əbu Bəkr ibn Səd Zəngiyə (Fars vilayətinin Atabəylər sülaləsinin ən görkəmli hökmdarı) təqdim etdi.

Gülüstan nəsri qarışıq şəkildə yazılıb və sadə hissələrdən ibarətdir. Bu o deməkdir ki, Sədi sadə və ustad nəsri ilə yanaşı, lazım bildiyi yerdə incə bəlağətli ifadələr də gətirib. Amma “Gülüstan”ı haqlı olaraq bir növ ritmik nəsr hesab etmək lazımdır. Bu kitabda Sədi ərəb dili ilə güclü qarışıqlıqdan qaçıb və onun Gülüstanı farsdillilərin zövqünə tam uyğunlaşdırılıb ki, bu da Sədinin VII əsrdə böyük yeniliyi olub.

 Gülüstan bu dövrdəki digər nəsr əsərləri ilə müqayisədə şeir keyfiyyəti baxımından mükəmməl və aydın bir üsula malikdir. Sonralar bir neçə yazıçı, o cümlədən Nigaristanda Muinəddin Jüveyni, Baharistanda Cami, Qaani Pərişanda və Qaim Məqam Fərahani öz əsərlərində onu təqlid etdilər. Bir çox yazıçılar ərəb, türk və fars dillərində də ona şərhlər yazmışlar.

Sədi Gülütanın ən qədim tərcüməsi 1634-cü ildə Parisdə nəşr olunan André du Ryerin tərcüməsidir. Fransız şərqşünası Henri Masse ‌ kitabında Gülüstandan latın, fransız, ingilis, alman, rus, ərəb, türk və başqa dillərə 55 tərcümə nümusnəsi təqdim etmişdir.