Əhər ədəbiyyat və irfan muzeyi, İran mədəniyyətinin bəzi cəhətlərinin sərgisi

Mədəniyyətlər və orijinal mədəniyyətlər, öz varlıqları boyu yalnız tarixi abidələrə aid olmayan bir çox xəzinə buraxır. Mədəniyyətlərin sərvətləri, bəzən o qədər də qiymətli və gözəl ola bilər ki, onların tarixi binalar və qədim əsərlərindən daha üstün ola bilər. Amma çünki onlar əsasən bir mədəniyyətin xalqının gündəlik həyatında yer alır və tutarlı və görünən deyildir, bəzən nəzərdən qaçırılır. Son onilliklərdə, dünya boyu mədəni əsərlərin nümayiş etdirilməsi və bu toxunulmaz xəzinələrin ifadə formalarının göstərilməsi məqsədilə muzeylər yaradılmışdır. İranda isə bu ərazinin minilliklərə dayanan mədəniyyəti və orijinal mədəniyyəti nəzərə alınaraq belə muzeylərə ehtiyac böyükdür. İran muzeyləri arasında, Əhər şəhərində yerləşən Ədəbiyyat və İrfan Muzeyi, İrana aid mədəniyyət xəzinələrinin möhtəşəm və qiymətli nümayişi ilə yalnız onları qorumaqla qalmır, həm də bu ərazinin mədəniyyəti ilə ziyarətçiləri tanış edir.

Ədəbiyyat və İrfan Muzeyinin Tarixi və Xüsusiyyətləri

Ədəbiyyat və İrfan Muzeyi 1995-ci ildə (1374-cü il hicri şəmsi) təsis edilmişdir. Bu muzeydə İranın mədəni xəzinələrini nümayiş etdirmək üçün üç zal mövcuddur. Bu muzeydəki əşyalar 17-ci əsrdən 20-ci əsrə qədər olan dövrlərə aiddir. Safavi dövrünə (16-cı ilə 18-ci əsr) və Qacar dövrünə (19-cu əsr) aid əlyazma Qurani-Kərimlər, Quran ayələri ilə bəzədilmiş parça yazıları, qədim imamzadə türbəsinin əski ayaqqabısı, namazlıq, bəndəlik, qibləçəkən, Qacar dövrünə aid tablolar və gözəl əl yazması ilə yazılmış İslam duaları bu muzeydə nümayiş etdirilən əşyalar arasındadır.

Ədəbiyyat və İrfan Muzeyi Harada yerləşir?

Bu muzey Əhər şəhərində, Şeyx Şahabəddin Mahmud Əhərinin türbəsinin şimal hissəsində yerləşir. Şeyx Şahabəddin Mahmud Əhəri, Əhməd Əhərinin oğlu, 28 noyabr 1184-cü ildə (Hicri Şəban ayının 15-i, 580-ci hicri il) doğulmuşdur. İslam elmlərinin əsaslarını doğulduğu yerdə öyrəndikdən sonra Bağdada gedərək yüksək dərəcələr qazandıqdan sonra dini yaymaq və xalqı maarifləndirmək üçün Əhərə qayıtmışdır. "İşqnamə" adlı əsəri, bu iranlı mistikin özünün ruhani inançlarını əhatə edir. Şeyx Şahabəddin Mahmud Əhəri 1267-ci ildə (665-ci hicri il) Əhərdə vəfat etmiş və öz xanqahının həyətinə dəfn edilmişdir.

Əhər, Şərqi Azərbaycan vilayətinin dördüncü ən çox əhalisi olan şəhəridir və iqlimi ilə tanınır, bu da onu vilayətin əsas turizm məkanlarından birinə çevirir. Dəniz səviyyəsindən təxminən 1360 metr yüksəklikdə yerləşən Əhər, illik yağıntı miqdarı 310-dan 450 millimetrə qədərdir. Bu bölgədən axan çoxsaylı çaylar burada bənzərsiz mənzərələr yaradıb. Bu çaylar arasında "Kiçikçay", "Əhərçay" və "Rəngulçay" digər çaylardan daha məşhurdur. Təbiət cəlbedicilikləri ilə yanaşı, bu şəhər öz tarixi keçmişi ilə də məşhurdur və burada tarixî məkanların çoxu mövcuddur ki, onların arasında ən məşhuru bu türbə ola bilər.

Şeyx Şahabəddin Əhərinin türbəsi xanqah, məscid, yüksək eyvan, minarə və bir neçə otaqdan ibarətdir. Bu tikilinin dəqiq inşa tarixi məlum deyil, amma görünür ki, Şeyx Şahabəddin Əhəri vəfat etməzdən əvvəl inşa edilib. Bəzi mütəxəssislər bu tikilini Safavi dövrünə (16-cı əsr) aid edirlər. Kubun altında yerləşən geniş sahə xanqah kimi tanınır. Xanqah, Sufi təriqətlərinin yaşadığı, təhsil aldığı və bir araya gəldiyi yerdir. Adətən hər bir təriqətin pir və rəhbəri burada yaşar və vəfat etdikdən sonra eyni yerdə dəfn olunardı ki, onun məzarı təkrarən ardıcıllarının və müridlərinin toplanma yeri olsun. Şeyx Şahabəddin Əhərinin türbəsinin bu hissəsi 11 metr uzunluğunda, 1.3 metr qalınlığında olan divarlarla əhatə olunan kvadrat formasındadır. Məscid isə türbənin şərq hissəsində yerləşir və onun bəzəyində gips işləri və rəsm əsərləri istifadə olunub. Lakin bu xanqahın daxili nisbətən sadədir və digər oxşar nümunələrdə olduğu kimi çoxlu bəzəklər yoxdur. Əvvəlcə bu türbəni əhatə edən 11 hektarlıq bir torpaq sahəsini divar ilə əhatə etmişdilər. Bu divarın çoxu bu gün şəhərin genişlənməsi və tikinti işləri nəticəsində dağıdılıb, amma qalan qalıqlar göstərir ki, divarın hündürlüyü təxminən altı metr olub.