Əcəbşir, Görməli Yerləri və Sirli Tarixi

Əcəbşir, Görməli Yerləri və Sirli Tarixi

Bəzi tarixçilər Əcəbşiri, miladdan əvvəlki birinci minillikdə İranın ən böyük şəhəri olmuş qədim Şiz şəhərinin qalıqları hesab edirlər.

Hər bir turist öz səyahət istiqamətini seçmək üçün bəzi göstəriciləri nəzərə alır və nəticədə, hər bir məkanın üstünlükləri və xüsusiyyətlərinə əsasən, istədiyi variantı seçir. Bəzi turistlər bir şəhərin və ya bölgənin tarixi abidələrinə və cəlbedici yerlərinə maraq göstərir, bəziləri isə təbii mənzərələrin mövcudluğunu səyahət üçün əsas meyar hesab edirlər. Əlbəttə, bəzi turistlərin də öz istiqamətlərini seçmək üçün başqa meyarları ola bilər...

Tarixi və dörd fəsilli təbiətə malik bir ölkə olan İranda, təbii və tarixi cazibələrin müxtəlifliyi və bolluğu səbəbindən məkan seçimi çətin bir işdir. İsfahan, Şiraz və Təbriz kimi, İranın turizm mərkəzləri kimi dünya şöhrəti qazanmış şəhərlərdən başqa, kiçik şəhərlər də turistlər üçün uyğun seçim ola bilər, xüsusilə də onların seçilməsi, daha çox tanınan şəhərlərlə müqayisədə macəra və bakirə, az tanınan cazibələri görmək imkanı yaradacaq. İranın Şərqi Azərbaycan əyalətində yerləşən Əcəbşir şəhəri də bu seçimlərdən biridir ki, nəinki tarixi cəhətdən gözəl və bənzərsiz abidələrə malikdir, həm də cəlbedici təbiətə sahib olduğu üçün təbiətsevərlərin sevimli məkanı olacaq.

Əcəbşir Tarixçəsi

Bəzi tarixi rəvayətlərə görə, Əcəbşir itirilmiş və sirli "Şiz" şəhərinin qalıqları üzərində qurulmuş bir şəhərdir. Şiz, Sasanilər və Əşkanilər dövründə (Miladdan əvvəlki birinci minillik) Azərbaycan bölgəsinin ən böyük şəhəri idi. Bir neçə arxeoloji hadisə və insan həyatı əlamətləri bu ehtimalı gücləndirir. "Gültəpə", "Siçantəpə" və "Tikanlıtəpə" Əcəbşirin qədim təpələri sırasındadır... Əcəbşirdə mövcud olan ən qədim yazılı əsər, şəhərin 8 kilometrliyində və yeni Cavanqala şəhərində yerləşən Urartular dövründən qalmış bir kitabədir. Bu kitabə I Argişti (e.ə. 785-753) dövrünə aid olan bir fəthnamədir.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, "Dizəc" adlı bir məhəllə, bugünkü Əcəbşir şəhər mərkəzinin ilkin formalaşma özəyidir. Həmçinin, bəzi digərlərinin fikrincə, Şişəvan kəndi bölgənin ilk insan məskəni mərkəzi olmuş və tədricən əhali oradan digər ərazilərə yayılmışdır. Bütün bu fərziyyələrə baxmayaraq, bu bölgənin tarixi keçmişini izah edən tam və ümumi qəbul olunmuş bir nəzəriyyə irəli sürülməmişdir.

Əcəbşir Coğrafiyası

Əcəbşir şəhristanı 738 kvadrat kilometr sahəsi ilə Şərqi Azərbaycan əyalətinin 1.6 faizini təşkil edir. Əcəbşir şəhəri əyalətin mərkəzi olan Təbrizdən təxminən 100 kilometr məsafədə yerləşir. Əcəbşir qərbdən Urmiya gölü ilə həmsərhəddir və "Qalaçay" çayının zəngin çöküntüləri üzərindəki məhsuldar bir düzənlikdə yerləşir. Yəqin ki, məhz bu münbit torpaq bu bölgəni İranda ən böyük qədim yaşayış məskənlərindən birinə çevirmişdir. Əcəbşirin dağlıq iqlimini nəzərə alsaq, bu bölgədə yayı mülayim, qışı isə soyuq və qarlı keçir.

Əcəbşirin Turizm Cazibələri

Ətrafdakı əkin sahələrinin əsas su mənbəyi sayılan Qalaçay çayı, Əcəbşirin ən mühüm təbii cazibələrindən biridir. Çayın dağların kənarından axması, yaşıl təbiət və təxminən 55 kilometrlik bir marşrutda bir neçə şəlalənin olması, təbiət gəzintisi üçün bənzərsiz bir imkan yaratmışdır. Səhənd dağından sonra, Əcəbşir şəhristanındakı "Üç Qüllə" Şərqi Azərbaycan əyalətinin ən hündür bölgəsi hesab olunur. "Üç Qüllə" 2850 metr hündürlükdə olan "Üryan", 2700 metr hündürlükdə olan "Qozucağ" və 2650 metr hündürlükdə olan "Salman Kuhan" dağlarından ibarətdir. Qalaçay Su Anbarı, Rəhmanlı Limanı, Sarısu bulaqları və Şırşır şəlaləsi Əcəbşir şəhristanının istirahət yerlərindəndir.

Əcəbşirin digər bir cazibəsi bu bölgənin əl işləridir. "Xalça", "Gəlim", "Cicim" və "Sancaqla Tikmə" Əcəbşirin sənətkarlıq məhsulları kimi tanınır. Həmçinin, Əcəbşirin bəzi məhsulları, məsələn, yerli kərə yağı və pendir, qoz, üzüm və badam çox keyfiyyətlidir.

Əcəbşirdə 100-dən çox abidə milli qeydiyyata alınmışdır ki, bunlardan ən xüsusi yas mərasimlərindən biri olan Şişəvan Polkəgərdani (Tükəçevirmə) adəti qeyri-maddi irs hesab olunur. Şişəvan, Şirlu və Hənifə Gəruvan məscidləri, həmçinin Növbəhar hamamı və Cavanqalanın tarixi evləri, Ərğəndi və Paddəgah yolundakı Göyərçin evi (Kəbutərxanə) bu görməli yerlərin bir hissəsidir. Qəbrəli Kuhəl Bənqəcəndəki Qəbir Daşlı Qaya Məzarı (Gor Dəxmə) Əcəbşirin Miladdan əvvəlki dövrə aid abidələrindən biridir.