Darabgerd, qədim dünyanın dairəvi və inkişaf etmiş şəhəri

Darabgerd, qədim dünyanın dairəvi və inkişaf etmiş şəhəri

Qədim Darabgerd şəhəri, dairəvi quruluşu ilə heyrətamiz şəkildə inşa edilmiş qədim İranın mühüm şəhərlərindən biri idi.

Bir neçə min il yaşı olan qədim Darabgerd şəhəri Fars vilayətinin cənub-şərqində, müasir Darab şəhəri isə ondan altı kilometr aralıda yerləşir.

Qədim Darabgerd şəhərinin tarixi

İran mifoloji kitablarında Darabgerdin qurulması İranın səkkizinci şahı olan Esfəndiyar nəslindən olan Darabşaha aid edilir. Lakin bəzi tarixçilər Böyük Daranın (e.ə. 522-486-cı illərdə hökmranlıq etmiş) Darabgerdin banisi olduğuna inanırlar.

Darabgerd qədim İranda mühüm şəhər olub. Eramızdan əvvəl 550-ci ildə Əhəməni hökumətinin qurulduğu Pars torpağında beş böyük bölgə var idi ki, onlardan biri də Darabgerd idi. Əhəmənilər dövründə Darabgerd hərbi baza kimi tanınırdı və Roma əsirlərinin saxlandığı yer idi, lakin getdikcə bu şəhər genişləndi və çiçəkləndi.

Dariuş Bisitun kitabəsində İranın bəzi şəhərlərinin, o cümlədən Darabgerd şəhərinin adlarını qeyd etmişdir. Ona görə də bu sənəd bu şəhərin adının çəkildiyi ilk yazılı sənəd hesab olunur.

Darabgerd öz əhəmiyyətinin və çiçəklənməsinin zirvəsinə Sasanilərin hakimiyyəti dövründə (miladi 224-651) çatmışdır. Ərdəşir Babakan eramızın 224-cü ildə Parfiya hökumətinə qarşı üsyan etməzdən və Sasanilər sülaləsini qurmazdan əvvəl Darabgerd hökmdarı idi. Darabgerd bütün Sasani hakimiyyəti dövründə Pars dövlətinin ən mühüm mərkəzlərindən biri sayılırdı

İslamın gəlişindən sonra qədim Darabgerd şəhəri

İslamın İrana gəlişindən sonra Darabgerd böyük şəhərlərdən biri hesab olunurdu və iqtisadi fəaliyyətinə görə dövrün hökumətinə çoxlu vergilər ödəyirdi. Buna görə də bu şəhər şiələrin ikinci rəhbəri Həsən bin Əlinin (ə) Müaviyə (Əməvi xəlifələrindən biri) ilə sülh sənədində qeyd edilmişdir. Sonralar monqolların hücumu (1219-cu il) və Teymurilərin hakimiyyəti (1370-1506) zamanı Darabgerd çoxlu ziyan gördü. Bu illərdə şəhərin sakinləri Xəndağdan kənar ərazilərə köç etmiş, hicri 8-ci əsrdə (miladi XIV əsr) indiki Darab şəhəri yaradılmışdır. Darab Səfəvilər dövründə (miladi 1501-1736) çiçəkləndi və Zəndiyə dövrünə qədər (miladi 1751-1794), lakin Qacarlar dövründə (19-cu əsr) üzərində yaranan münaqişələr səbəbindən Farsın ən əhəmiyyətli şəhərlərindən biri idi. onun hökuməti, bu şəhərin inkişafı dayandı.

Qədim Darabgerd şəhərinin yolu

Darabgerdin tikintisi Assur hökumətinin hərbi düşərgələrinə bənzəyir. Darabgerdin sahəsi 32 kvadrat kilometrdir. Şəhər 1020 metr radiusda dairəvi şəkildə salınıb. Şəhərin ətrafında hündürlüyü 10 metrə çatan gil, daş və əhəng məhlulundan tikilmiş nəhəng konusvari divar var idi. Bu divar 2600 il ərzində aşınıb, lakin bu gün onun qalıqlarının hündürlüyü təxminən yeddi metrdir. Bu divarın uzunluğu 6400 metrə çatdı və onun hər tərəfində stansiya mühafizəçiləri üçün qüllələr quraşdırıldı. Divarın arxasında şəhərin təhlükəsizliyini artırmaq üçün dərinliyi 10 metr, eni 50 metr olan böyük xəndək qazılıb. Bu arxın içi su ilə dolu idi. Bu arxda suyun olması oradan keçməyi mümkünsüz edib.

Şəhərə keçid dörd qapıdan həyata keçirilirdi. Şəhərin iki əsas qapısı qərbdə və şərqdə, iki ikinci dərəcəli qapısı isə cənub-şərqdə və şimalda yerləşirdi. Bu qapıların hər birində təhlükə zamanı sökülən daşınan körpü var idi. Şəhərin içərisində iki təpə var. Daha böyük təpə “Şahneşin” kimi tanınır və onun üzərində keçmişdə saray və ya qala olub. Şahnəşin təpəsinin ətəyində süni mağara var. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu süni mağara məhbusların saxlanması və ya su və zəruri malların saxlandığı yer kimi istifadə olunub. Bu mağaranın damı və divarları oyma daşlardan hörülüb.

Darabgerd duz günbəzi

Qədim Darabgerd şəhərinin məhz mərkəzində duz qübbəsi var idi və onu dairəvi divar əhatə edirdi. Bu duz günbəzinin şəhərdə əkinçilik sahələrinin şoranlaşmasının qarşısının alınmasında rol oynadığı bildirilir. Əslində yerüstü sulara nüfuz edə bilən duz bu duz qübbəsinə yığılıb. Bu səbəbdən də ətraf sulardan əkinçilikdə istifadə etmək mümkün idi.

Darabgerd Qədim Şəhərinin Milli Qeydiyyatı

Bu qədim şəhər miladi 1931-ci ildə (miladi 1310) İranın milli abidələri siyahısında qeydə alınıb.