Düzal Qülləsi, Arazın Sahilindəki Bir Zirvədə Yerləşən Türbə Binası

Düzal Qülləsi, Arazın Sahilindəki Bir Zirvədə Yerləşən Türbə Binası

Düzal Qülləsi Arazın cənub sahilində, bir zirvənin üzərində yerləşir və İmamzadə Şüeybin məzarı hesab olunur.

Şərqi Azərbaycan əyalətinin şimalında və Arazın cənub sahilində gözəl kəndlər mövcuddur. Bu kəndlərdən bəziləri gözəl və bənzərsiz mənzərələrinə görə şöhrət qazanmışlar, lakin onların arasında qədim binalara malik olanlar da var ki, tarixi abidələri ziyarət etməyə maraqlı olan turistlər üçün ideal bir məkandır. Düzal Kəndi də bu məkanlardan biridir ki, çoxlu təbii cazibələrə malik olmaqla yanaşı, həm də çoxsaylı tarixi görməli yerlərə malikdir, bunlardan ən görkəmlisi İmamzadə Şüeybin məzarı üzərindəki Düzal Qülləsidir.

Düzal Qülləsinin Tarixçəsi

Düzal Kəndi bir neçə İmamzadənin dəfn yeridir, lakin məzarı Düzal Qülləsində yerləşən İmamzadə Şüeyb hamıdan daha çox məşhurdur. O, İmam Rzanın qardaşı və şiələrin yeddinci imamı olan İmam Kazımın övladlarından idi. Tarixi baxımdan, İmamzadə Şüeybin vəfat tarixi ehtimal ki, Səlcuqlular dövrünə (XI əsr Hicri) qayıdır, lakin Düzal Qülləsinin tikintisi Elxanilər hakimiyyəti dövrünə (1256-1356-cı illər Miladi) aid edilir. Bu dövrdə bu şəkildə türbə binalarının tikintisi geniş yayılmışdı. Elxanilərin paytaxtı olan Marağa şəhərində də Düzal Qülləsinə bənzər binalar müşahidə olunur. Deyilənlərə görə, binada İmamzadənin nəsli və onunla bağlı vəqflər haqqında məlumat verən daş lövhə də olub, lakin hazırda bu lövhə itmişdir və mövcud deyil.

Düzal Qülləsinin Xüsusiyyətləri və Memarlığı

Düzal Qülləsi səkkizguşəli plana malikdir və daş bir özül üzərində dayanır. Bu memarlıq üsulu bölgədəki bir çox türbə binalarında, xüsusilə də Elxanilər dövrünə aid olan binalarda müşahidə olunur. Düzal Qülləsinə bənzər bir qüllə Naxçıvanda yerləşir ki, o da "Möminə Xatun" kimi tanınır. Hər iki bina tikinti, materialların birləşməsi və zirvədə yerləşmə baxımından bir-birinə bənzəyir və görünür ki, hər ikisinin memarı da eyni şəxsdir. Bu fakt Arazın hər iki sahilindəki cəmiyyətlərin mədəni əlaqəsinin dərinliyini yaxşı göstərir.

Binanın girişi ətrafdakı yer səviyyəsindən səkkiz pillə yuxarıdadır. Taxta giriş qapısının üstündə illər ərzində aşınmaya məruz qalmış firuzəyi kaşıdan bəzəklər var. Bu qüllənin fasadı kərpicdəndir və hər tərəfində sivri tağ var. Qüllənin yuxarı hissəsini əhatə edən 110 sm-lik lacivərd kaşılar və bənzərsiz mozaika işləmələrindən ibarət bir zolaq ona təsviredilməz əzəmət bəxş etmişdir. Qüllənin qərb hissəsində firuzəyi kaşıdan bir kitabə görünür ki, onun üzərində binanın ustasının adı yazılmışdır: "Ustad Məhəmməd bin Camal Əhməd". Qüllənin bir zirvənin üzərində yerləşməsi ona Düzal düzənliyinə baxmaq imkanı verir.

Ümumiyyətlə, qüllə iki hissədən ibarətdir: sərdabə (zirzəmi) və ya özül və gövdə. Qüllə sərdabənin döşəməsindən 11.9 metr hündürlükdədir. Görünür ki, qüllənin keçmişdə günbəzi də olub, lakin zaman keçdikcə aşınma səbəbindən çökmüşdür.

Düzal Qülləsi Harada Yerləşir?

Bu qüllə Culfa şəhristanının Düzal adlı bir kəndində, gözəl Araz çayının sahillərində yerləşir. Düzal Kəndi Culfa bəxşinin Siyah-rud hissəsinin kəndlərindən biri hesab olunur. Bu kənddə təxminən 500 nəfərin yaşaması onu Culfa’nın ən sıx məskunlaşan kəndlərindən birinə çevirmişdir. Bu əhali sayı Düzalın coğrafi mövqeyi ilə əlaqəsiz deyil, çünki bu kənd bir neçə mühüm bölgənin əlaqə yolunda yerləşir.

Bu qüllənin Ermənistan torpaqlarına yaxın məsafədə olması onun maraqlı xüsusiyyətlərindən biridir. Bu kəndin qarşısında, Arazın o tayında, Ermənistan Respublikasında Qərəcivan (Qarçıvan) kəndi yerləşir. Düzal Kəndinin coğrafi mövqeyinə baxmayaraq, onun iqlimi ətraf bölgələrə nisbətən nisbətən istidir və qışda da ona səyahət etmək mümkündür. Rəvayətə görə, bölgənin yerli hakimlərindən biri olan "Bayındır Bəy" qışda bu kəndə səyahət edərdi və hava isindikdən sonra öz şəhərinə qayıdırdı. Düzalın iqlim şəraiti onu taxıl və paxlalılar kimi məhsulların yetişdirilməsi və ipək qurdunun saxlanması üçün uyğun etmişdir.

Düzal Kəndi tarixi Kürdəşt kəndinin yaxınlığında yerləşir. Kürdəşt Kəndi XIX əsrin əvvəllərində İran-Rusiya müharibələri zamanı İran ordusu qüvvələrinin toplaşdığı yer idi. Bu gözəl kənddə də diqqətəlayiq tarixi binalar mövcuddur ki, bu da onu Düzal Kəndi ilə birlikdə bölgənin turizm mərkəzlərinə çevirmişdir.

Düzal Qülləsinin Milli Qeydiyyatı

İmamzadə Şüeybin türbəsi və Düzal Qülləsi 1983-cü ildə (1362-ci il Şəmsi) İranın milli abidələri siyahısına daxil edilmişdir.