Hacı Əli Dərviş qəhvəxanası - Tehran bazarında dünyanın ən kiçik qəhvəxanası

Hacı Əli Dərviş qəhvəxanası - Tehran bazarında dünyanın ən kiçik qəhvəxanası

Tehranın qədim bazarının bir keçidində yerləşən “Hacı Əli Dərviş qəhvəxanası” dünyanın ən kiçik qəhvəxanası kimi tanınır.

Qəhvə qida elementi kimi XIII əsrdən etibarən diqqət mərkəzinə çevrilmişdir. Qəhvənin geniş yayılması ilə insanlar üçün elə məkanlar yaradıldı ki, orada həm qəhvə içə, həm də söhbət və istirahət edə bilsinlər. Bu məkanlar “qəhvəxana” adlandırıldı. Zaman keçdikcə qəhvəxanalar Avropadan başlayaraq Şərqi Avropaya, oradan da Asiyaya yayıldı. Qəhvənin İrana gəlişi və populyarlaşması Səfəvilər dövrünə (XVI əsr) təsadüf edir. Elə həmin dövrdən İranda da qəhvəxanalar yaranmış və onların idarə olunması ilə bağlı müəyyən ənənələr formalaşmışdır.

İranın ənənəvi qəhvəxanaları arasında “Hacı Əli Dərviş” adlı Tehran qəhvəxanası xüsusilə məşhurdur. Bu qədim qəhvəxanada qonaqlara xidmətlə bağlı bir neçə onillikdir ki, qorunub saxlanılan qayda və ənənələr mövcuddur. Buna görə də demək olar ki, Hacı Əli Dərviş qəhvəxanasının qəhvəxanaçılıq ənənəsi ona məxsus unikal bir mədəni dəyərlə seçilir.

Tehran bazarının qəlbində bir miras

Tehran bazarı həm mədəni, həm də tarixi baxımdan şəhərin ən maraqlı yerlərindən biridir. Onun bütün hissələrini gəzmək üçün vaxt, məlumat və diqqət lazımdır. Lakin bəzən səfər edənlər Hacı Əli Dərviş qəhvəxanasını görmədən keçirlər, çünki bu qəhvəxana bazarın yan keçidlərindən birində gizlənib və çox kiçik olduğuna görə “dünyanın ən kiçik qəhvəxanası” adını qazanıb.

Qəhvəxana Zərgərlər bazarının ortasında (78 nömrəli ünvan) yerləşir və cəmi 2 kvadratmetr sahəyə malikdir. Bu kiçik məkanda müxtəlif içkilər – qara və turş çay, kəklikotu, darçın dəmləməsi və türk qəhvəsi təqdim olunur. Burada içkilərin qiyməti çox aşağıdır, bəzən isə o qədər cüzi olur ki, əgər bir müştəri bu məbləği ödəmək iqtidarında deyilsə, öz imkanına uyğun qədər ödəyə bilər – bu, qəhvəxananın əsas qaydalarından biridir.

Əvəzində, bəzi müştərilər təyin olunmuş məbləğdən artıq ödəyir və həmin artıq vəsait xeyriyyə məqsədlərinə – xəstələrə və yetim uşaqlara yardım üçün xərclənir. Daimi müştərilərin hər birinin özünə məxsus fincanı var.

Hazırkı sahib qəhvəxanaçılıq sənətini atasından və babasından miras almışdır. O, xarici turistlər üçün xüsusi bir ənənə formalaşdırıb: qəhvə və ya digər içki ilə birlikdə onlara kiçik bir hədiyyə və farsca bir şeir parçası təqdim edir.

Bu qəhvəxana artıq bütün beş qitədən qonaqlar qəbul edir və bir çox turizm turlarının dayanacaq nöqtəsinə çevrilib. Hətta xarici turistlər olmasa belə, qəhvəxananın qarşısında daim izdiham müşahidə olunur, çünki onun xoş ətirli çayları, qəhvəsi və bitki dəmləmələri yerli sakinlərin də sevimlisinə çevrilib.

Hacı Əli Dərviş qəhvəxanasının tarixi

Qəhvəxananın qurucusu Hacı Məhəmmədhəsən Şəmşiri olmuşdur. Daha sonra burada şagird kimi çalışan Əli Məbhutiyan qəhvəxananı satın almış və 1961-ci ildən (1340 hicri-şəmsi) etibarən ona “Hacı Əli Dərviş” adını vermişdir.

O dövrdə qəhvəxana bir qədər böyük idi, lakin Hacı Əli zamanla onun bəzi hissələrini satmış və sonda yalnız iki kvadratmetr sahə saxlamışdır. Bununla belə, qəhvəxananın fəaliyyəti azalmamış, əksinə, məşhurluğu və müştəri axını daha da artmışdır.

Milli qeydiyyat

Hacı Əli Dərviş qəhvəxanasında qorunub saxlanılan qəhvəxanaçılıq ənənəsi 2016-cı ildə (1395 hicri-şəmsi) İranın qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir.