Kürdəşt, Bir Zamanlar İran Ordusuna Ev Sahibliyi Etmiş Kənd!

Kürdəşt, Bir Zamanlar İran Ordusuna Ev Sahibliyi Etmiş Kənd!

Kürdəşt kəndi İran–Rusiya müharibələri zamanı İranın Komandanlıq Qərargahının məkanı seçildiyi üçün İran tarixində əhəmiyyət qazanmışdır.

Tarix boyu müharibələr hər zaman özləri ilə dağıntı və matəm gətirən xoşagəlməz hadisələr olmuşdur. Buna baxmayaraq, məhz bu müharibələr bəzi yerlərin tanınmasına və tarixi əhəmiyyət qazanmasına səbəb olmuşdur. Şərqi Azərbaycan vilayətinin şimal hissələrində və Culfa şəhristanında yerləşən Kürdəşt kəndi əhalisinin sayı çox olmasa da, bir vaxtlar bir müharibənin komandanlıq mərkəzi seçildiyi üçün öz adını tarixi kitablarda qoruyub saxlamışdır.

Kürdəşt Kəndinin Coğrafiyası və Tarixi

Kürdəşt Arazbaran bölgəsinin ən şimal hissəsində və Araz çayının cənub sahilində yerləşir. "Qaradağ" adı ilə də tanınan bu bölgə, Şərqi Azərbaycan vilayətinin şimalında geniş bir dağlıq ərazidir ki, Əhər, Kəlbəcər, Vərziqan, Xudafərin, Heris hissələri və Culfa şəhristanları orada yerləşir. Bu bölgə ətraf mühit baxımından mühüm xüsusiyyətlərə malikdir, elə ki, 1976-cı ildə (1355-ci il Şəmsi) YUNESKO onun 72 min hektardan çox ərazisini Biosfer Qoruğu kimi qeydə almışdır.

Bu kənd Ermənistanla həmsərhəddir və Arazdan keçən əsas yollardan biri onun yaxınlığında yerləşir. Buna görə də İran–Rusiya müharibələri zamanı İranın Komandanlıq Qərargahının mərkəzi seçilmişdir. Bu müharibələr Qacar sülaləsinin hakimiyyəti dövründə iki mərhələdə (1804-1813 Miladi və 1826-1828 Miladi), cəmi 25 il davam etmiş və nəticədə İranın məğlubiyyəti və Araz çayından şimalda yerləşən ərazilərin böyük hissəsinin İranın torpaqlarından ayrılması ilə nəticələnmişdir. Bu müharibələrdə İran ordusunun komandanı o zamankı Naibəssəltənə (Vəliəhd) olan Abbas Mirzə idi.

Kəndin xüsusi mövqeyi səbəbindən orada hasarlar və müşahidə qüllələri tikilmişdi. Kürdəşt kəndi hazırda da Nurdüz sərhəd keçid məntəqəsinin yaxınlığında yerləşir. Kürdəşt çox gözəl və məhsuldar bir dərədə yerləşir və Araz çayı oradan keçərkən sürətli və şiddətli axın qazanır. Kürdəşti şimaldan cənuba doğru ucqar, sıldırım yamaclı qayalıqlar əhatə edir və onun üçün bir növ təbii sədd yaratmışdır. Ola bilsin ki, məhz bu xüsusiyyətinə görə İran hərbi komandanları oranı öz qərargahları kimi seçmişlər.

Kürdəşt Kəndinin Tarixi Hamamı və Qalası

Kürdəşt kəndində İran ordusunun bölgədəki hərbi iştirakı ilə əlaqəli olan iki tarixi bina yerləşir. Bunlardan Kürdəşt Abbasabad Qalası Abbas Mirzənin əmri ilə tikilmişdir, baxmayaraq ki, bəzi mütəxəssislər onun ilkin binasının hərbi tətbiq tapmazdan əvvəl, ilk İslam əsrlərində mövcud olduğuna inanırlar. Bu qala qayalı bir təpənin üstündə və Kürdəştin şimal girişində tikilmişdir. Qalada təxminən altı metrlik fasilələrlə altı keşikçi qülləsi görünür. Divarların yuxarı hissələrinin materialı daş və kərpicdəndir. Sonradan, Rusiya ordusu Araz çayını keçib İrana daxil olduqda, Kürdəşt qalası süqut etdi. Türkmənçay müqaviləsində də, Araz çayının cənubundakı ərazilər İranın ərazisi olsa da, bu qala Rusiyaya təhvil verilmişdi. İllər sonra bu qala Rusiya qüvvələrindən boşaldıldı və əhəmiyyətini itirdi, bu səbəbdən zaman keçdikcə orada dağıntılar əmələ gəldi.

Kürdəşt kəndinin Hamamı Səfəvilər hökmranlığı dövründə, Şah Abbas Səfəvinin zamanında (1587-1629 Miladi) tikilmiş və Qacarlar dövründə təmir edilmişdir. Kürdəşt Hamamı 2003-cü ildə (1381-ci il Şəmsi) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir və hazırda tarixi-istirahət kompleksi kimi istifadə olunur. Hamamın girişi səkkiz pillədən sonra sərbinnəyə (soyunma otağına) birləşən bir vestibülə malikdir. Səkkizguşəli bir quruluşda yerləşən səkkiz sütun binanın günbəz formalı tavanını saxlayır. Hamamın gözoxşayan və xoşagələn əhəng daşı üzərindəki naxışları ona misilsiz bir görünüş bəxş etmişdir.