Mərənd, Yeddi Min İl Tarixə Malik Şəhərdi

Mərənd, Yeddi Min İl Tarixə Malik Şəhərdir

Mərənd Şərqi Azərbaycan vilayətinin şimal-qərb şəhərlərindən biridir. Əhalinin sayına görə bu şəhər əyalət şəhərləri arasında üçüncü yerdədir. Mərənd şəhəri Təbrizdən 65 km şimal-qərbdə yerləşən və tarixi zəmin baxımından vilayətin ən qədim şəhərlərindən biri olan bu şəhərin mərkəzidir.

Mərəndin tarixi

Coğrafi mövqeyinə görə Mərənd İran və Avropa arasında elə bir əlaqə yolu üzərində olmuşdur ki, bəziləri bu şəhəri İranın Avropaya açılan qapısı adlandırmışlar. Bu şəhərin əhəmiyyəti o dərəcədə olmuşdur ki, Ptolemey, Herodot və Ksenofont kimi tarixçilər də bu şəhəri qeyd etmişlər. Məşhur tarixçilərin əsərlərin Mərəndin adı “Mandaqarna” və ya “Mandeqar” olaraq qeyd edilir. Mərəndin şöhrəti elə yayılmışdı ki, Ptolemey (təxminən 100-170-ci illər) əsələrində Mərəndin adını tarixin ən çiçəklənən şəhərlərindən biri kimi qeyd edirdi.

Bu əlamətlərə baxmayaraq, Urartu sənədləri göstərir ki, Mərəndin keçmişi bu tarixçilərin həyatından xeyli əvvəldir. Buna əsasən Mərənd eramızdan əvvəl III minillikdə Abad şəhəri olmuşdur. Təbii ki, qədim Gerqar təpələrində eramızdan əvvəl V minilliyə aid əşyaların tapılması bu şəhərin yaşını yeddi min ilə qədər artırır. Sonralar Midiya hakimiyyəti dövründə (e.ə. 678-549) Mərənd öz əhəmiyyətini qoruyub saxladı.

Tövratdan qaynaqlanan bir ənənə Nuhun Mərənd şəhərində dəfn edilməsinin mümkünlüyünü göstərir. Bəzi ermənilər Nuhun gəmisinin Naxçıvanda dayandığı və həzrət Nuhun orada dəfn edildiyinə, həyat yoldaşının isə Mərənddə dəfn edildiyinə inanırlar.

İslamın gəlişindən sonra Mərənd

Hicri 18-22 (miladi 639 və 641) arasında müsəlmanlar Azərbaycanda hökmranlıq etdilər, lakin Mərəndin adı çəkilən ilk İslam əsəri hicri 160-cı ilə (miladi 776) aiddir. Bəziləri hesab edir ki, o vaxt Mərənd kiçik bir kəndə çevrilib və tarix kitablarında qeyd olunması vacib deyildi. Bu nəzəriyyəyə görə, Mərənd İslamın İrana gəlişindən sonra tədricən genişləndi və keçmiş şöhrətini bərpa etdi.

Babək Xürrəməddin (son yanvar 838-ci il/ Səfər 223) Bəni-Abbas hökumətinə qarşı üsyan qaldıran zaman Mərənddə hökmranlıq etdi. Bu dövrdə bir neçə yerli sülalə də bu bölgəni idarə etmişdir. Sonrakı əsrlərdə də Mərənd öz rifahını qoruyub saxlamış və ora səyahət edən turistlər onun yaşıllıqları və meyvə bağları haqqında yazırlar.

Miladi 1205-ci ildə (hicri 602) ermənilər Mərəndə hücum edərək oranı dağıdıblar. Lakin Sultan Cəlaləddin Xarəzmşah (hökmdarlıq dövrü-1220-1231-ci illər) bu şəhərdə qurulduqdan sonra rifah ona qayıtdı. Mərənd şəhərinin əhəmiyyəti onu sonrakı dövrlərdə bir neçə qruplar arasında toqquşma yerinə çevirmişdir. Sonrakı əsrlərdə Mərənd dəfələrlə talan və müharibələrdə iştirak etdi, lakin nəhayət, 19-cu əsrdə ona sülh gəldi və Mərənd İranın şimal-qərbindəki ən mühüm şəhərlərdən biri kimi öz mövqeyini bərpa etdi.

Mərəndin Sənaye və iqtisadiyyatı

İranda Mərənd ən böyük quru meyvə istehsalçısı kimi tanınır. Bu şəhər indi də İranın mühüm kommunikasiya yollarında yerləşir və transit yol olduğu üçün ona “Tranzit şəhər” adı verilib. Bu şəhərin iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatına və ona əsaslanan sənaye sahələrinə əsaslanır. Meyvələr və tərəvəzlər, xüsusilə də, üzüm və ərik kimi meyvə bağları Mərəndin ən vacib kənd təsərrüfatı məhsulları sırasında yer alır.

Mərəndin Görməli Yerləri

Mərəndin zəngin tarixi və təbiət abidələri kolleksiyası var. İndiki şəhərin mərkəzində yerləşən böyük Mərənd məscidi bu şəhərin ən mühüm tarixi abidələrindən biri hesab olunur. Bu məscid miladi 1330 (hicri 731) ildə tikilmişdir. Mərənd karvansarası da elə həmin ildə yaradılıb və onun mühüm işlərindən hesab olunur. “Bazar məscidi” kimi tanınan və həzrət Nuhun həyat yoldaşının və ya anasının dəfn edildiyi yer hesab edilən başqa bir məscid isə bu şəhərin digər tarixi abidəsidir.

Mərəndin bir çox təbii attraksionları da var ki, bu da onu təbiət həvəskarlarının sevimli yerlərindən birinə çevirib. “Muğan Yurdu” gəzinti yeri ən təmiz görməli yerlərdən biridir. Bu yerin adı “fikirli geri çəkilmə” mənasını verir və müəyyən mənada onun dərin sükutunu və misilsiz heyranlığını ifadə edir.