Təbrizin qədim körpüləri

Təbrizin qədim körpüləri

Qədim dövrlərdən bəri Təbriz şəhərinin iki sahilini birləşdirmək üçün körpülər tikilmişdir ki, bu gün onlar birlikdə Təbrizin qədim körpüləri ansamblını təşkil edir.

Bəsmənççay çayı Təbrizə daxil olduqdan sonra iki qola ayrılır: əsbəriz adlanan şimal qolu və qurıçay adlanan cənub qolu. Bu iki qol “Polsəngi” məhəlləsində birləşərək Məhranarud çayını əmələ gətirir. Məhranarud şəhərin içindən axaraq Təbrizə canlılıq və təravət bəxş edir. Çay şərqdən qərbə doğru axaraq Təbrizi şimal və cənub hissələrinə ayırır və axırda Ajiçayla birləşir.

Son onilliklərdə çayın axımı sabit olmamış, yalnız yağışlı mövsümlərdə su ilə dolmuşdur. Bununla belə, Məhranarudun yatağında ilboyu suyun axması üçün layihələr hazırlanır. Bu çaylar üzərində tikilmiş qədim körpülər şəhərin iki tərəfi arasında əlaqəni təmin etmiş və bəziləri tarixi dəyərinə görə Təbrizin mədəni irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Acıçay körpüsü

Acıçay üzərində Səfəvilər dövründə (XVI əsr) 105 metr uzunluğunda bir körpü inşa edilmişdir. Qacar dövründə, xüsusilə vəliəhd Abbas Mirzə Təbrizdə yaşadığı vaxt bu körpü təmir olunmuşdur. Körpü 16 tağdan ibarətdir və eni 5 metrdir. 1999-cu ildə (1378 hicri-şəmsi) İranın milli irs siyahısına daxil edilmişdir.

Qari körpüsü

Bu körpü daşdan tikilmişdir. Türk dilində “Qari” “qoca qadın” deməkdir. Rəvayətə görə, körpünün banisi Məkkə ziyarətinə getmək üçün topladığı pulu bu körpünün tikintisinə xərcləyən bir qoca qadın olmuşdur. Bəzi mənbələrdə körpü “Çıraq körpüsü” kimi də qeyd olunur; çünki Təbrizdə ilk elektrik dirəkləri Qacar dövründə məhz bu körpü üzərində quraşdırılmışdır.

Şəhərin mərkəzində yerləşən Qari körpüsü Təbrizin simvollarından biridir. O, Şəşgilan və Şətrban kimi qədim məhəllələri şəhərin Böyük bazarı ilə birləşdirir. Körpünün uzunluğu 100 metr, eni 5 metrdir. 8 tağdan ibarət olan bu körpü, kərpic tağları və daş məhəccərləri ilə memarlıq ahəngi yaradır. Pəhləvi dövründə onun qərbində piyada keçidi üçün dar bir körpü inşa olunmuşdur. Qari körpüsü 2000-ci ildə (1379) milli irs siyahısına daxil edilmişdir.

Hacı Əzim körpüsü

Məhranarud üzərində yerləşən bu körpü Pəhləvi dövründə (XX əsr) inşa olunmuşdur. 2006-cı ildə İranın milli irs siyahısına salınmışdır.

Polsəngi (Daş körpü)

Təbrizin qədim körpülərindən biri olan Polsəngi, Şəşgilan məhəlləsində, Əsbəriz və Qurıçay çaylarının qovuşduğu yerdə yerləşir. O, şəhərin qədim hissəsinin şimal-şərqində və müasir Təbrizin mərkəzindədir.

Körpünün üzərində 1363 hicri-qəməri (1944 miladi) tarixli kitabə mövcuddur. Bu tarix onun əsaslı bərpasını göstərir, lakin ilkin inşası daha qədimdir. Polsəngi Məşrutə hərəkatı zamanı (XIX əsr) inqilabçılarla monarxiya tərəfdarları arasında toqquşmaların baş verdiyi yer olmuşdur.

Körpü əsasən daşdan inşa olunmuşdur, lakin iç tağlarında kərpicdən də istifadə edilmişdir. Uzunluğu 44 metr, eni 6,8 metrdir. Saruç məhlulunun istifadəsi onun möhkəmliyini artırmışdır. 2015-ci ildə milli irs siyahısına daxil edilmiş və son illərdə bəzədici işıqlandırma ilə bərpa olunmuşdur.

Polsəngi yaxınlığında Parvin Etisaminin evi yerləşir – o, İranın ən görkəmli qadın şairlərindən biridir. Körpünün yanında yerləşən Polsəngi məscidi də Qacar dövrünə aiddir və daş sütunları, kərpic divarları ilə seçilir.

Bilanquh körpüsü

Tamamilə daşdan tikilmiş Bilanquh körpüsü Qacar dövründə Əsbəriz çayı üzərində inşa olunmuşdur. Ətrafında vaxtilə çoxlu bağlar olmuş, bu gün isə həmin bağlardan yadigar olaraq üç qədim, iri ağac qalmışdır. Körpü 2005-ci ildə İranın milli irs siyahısına daxil edilmişdir.