Tarixi Sur Kəndi və Onun Heyrətamiz Əl İşi Evləri

Tarixi Sur Kəndi və Onun Heyrətamiz Əl İşi Evləri

Sur kəndində xüsusi məharətlə və ustalıqla yaradılmış qədim və heyrətamiz əl işi sahələr və evlər yerləşir.

İranın müxtəlif yerlərində quruluşu və memarlığı çox cəlbedici və heyrətamiz olan tarixi kəndlər mövcuddur. Sur kəndi də bu kəndlərdən biridir ki, pilləkənli quruluşu və qədim əl işi evləri ilə məşhurdur, bu evlər bəzi mütəxəssisləri kəndin tarixi dəyərini Kandovan kimi kəndlərlə müqayisə etməyə inandırmışdır.

Sur Kəndi Harada Yerləşir?

Bu tarixi kənd Binab şəhristanının mərkəzi hissəsinin Şimali Bənacuy dehestanlığında yerləşir. Sur kəndi Binabın şimal-şərq hissəsində yerləşir və bu şəhərlə arasındakı məsafə 24 kilometrə çatır. Kəndin ətrafındakı mənzərə çox görməlidir və Qalaçay çayı kəndin şimal-qərbindən iki kilometr aralıda axır. Həmçinin, Duzlağ Dağı şimalda, Poliqoni Dağı şərqdə və Fərhad Daşı Dağı kəndin cənub-şərqində yerləşir.

Sur Kəndinin Tarixçəsi

Sur kəndinin üç min illik tarixi var. Sur kəndinin quruluşu keçmişdə yeraltı vəziyyətdə olub və onun qədim evləri əl işi quruluşa malikdir. Zaman keçdikcə, kənd sakinləri ev qazmaq əvəzinə, ev tikməyə başlamış və kəndin bugünkü şəklini yaratmışlar. Hal-hazırda kənddə yaşayış üçün imkanı olmasına baxmayaraq, tərk edilmiş 28 yeraltı ev qalmaqdadır.

Bəziləri hesab edir ki, ən azı XIV əsrdən (Hicri 7-ci əsr) insanlar üçün təhlükəsiz və gizli bir mühit yaradan əl işi sahələr sufi icması üçün istifadə edilmişdir. Maraqlıdır ki, bu qaranlıq mühitlər hamısı dərin dəhlizlər və tunellər vasitəsilə bir-birinə bağlıdır. Kəndin ortasındakı çayın iki tərəfində yerləşən mağara tipli vahidlər də dərənin altından keçən tunel vasitəsilə bir-biri ilə əlaqəlidir. Məhz bu əlamətlərə əsaslanaraq, bəzi mütəxəssislər belə bir quruluşun yaranmasını Sur kəndi sakinlərinin təcavüzkarlardan qorunmaq cəhdlərinin nəticəsi olduğunu düşünürlər. Tədricən gizləncəklər kənd sakinlərinin daimi yaşayış yerlərinə çevrilmiş və onlara heyvan saxlama yerləri kimi sahələr əlavə edilmişdir. Memarlıq və məkanın qədim imkanlarla belə bir şəkildə dizaynı bir şah əsər yaratmışdır.

Sur Kəndinin Memarlığı və Xüsusiyyətləri

Kənd iki mərtəbəli şəkildə tikilmişdir və bugünkü evlər qədim evlərin üstündə yerləşir. Bəzi mütəxəssislər kəndin qədim evlərinin əl işi formasını və memarlığını, adətən dağların içərisində və qayaların qazılması ilə yaradılan, yalnız kiçik bir giriş dəliyi olan Mehrpərəst məbədləri ilə müqayisə edirlər. Kəndin qədim evlərində həyat üçün lazım olan bütün imkanlar və sahələr, məsələn, otaq, taxça, salon, axur və səki yaradılmışdır.

Sur kəndini pilləkənli bir kənd hesab etmək olar. Dağın ətəyində yerləşdiyinə görə, kənd evləri bir-birinin üstündə tikilmişdir, elə ki, hər evin damı yuxarıdakı evin həyəti hesab olunur.

Kəndin mərkəzində kəndlilərin içməli su kimi istifadə etdiyi bol sulu bir bulaq yerləşir. Bu bulaqdan başqa, kəndin ətrafında əhaliyə bol su təmin edən və əkinçilik imkanı yaradan çaylar və kanallar da axır. Buna baxmayaraq, suyun daha yaxşı idarə olunması üçün keçmişdə kənddə bir kəhriz də qazılmışdır. Kəndin dağlıq iqlimi qışda havanın çox soyuq olmasına səbəb olmuşdur. Həmçinin, kəndin ətrafındakı dağlarda sayı 18-ə çatan cəlbedici mağaralar mövcuddur. Əl işi evlər kəndin ortasındakı çayın iki sahilində, kəndin cənubundan şərqinə doğru görünür və hər biri cənuba və şimala uzanır. Bəzi əl işi otaqlar oval formalı sahəyə malikdir və bəzilərinin üstündə işıqlandırmanı təmin etmək üçün işıq yeri olan günbəz tikilmişdir.

Əl işi evlər tamamilə külünglə yaradılmışdır və külüng zərbələrinin izləri divarlarda görünür. Bu sahənin qazılmasının dəqiqliyi elədir ki, heyvanların saxlandığı xüsusi tövlələrdə dördayaqlıların yüyənini bağlamaq üçün halqaşəkilli yerlər düzəldilmişdir. Bəzi daha böyük sahələrin ortasında daha çox möhkəmlik üçün istifadə olunan sütunlar da görünür. Mal-qara və dördayaqlıların saxlanma yeri digər sahələrdən ayrılmışdır. Əl işi sahələrin künclərində sakinlərin və heyvanların yeməyini və ya digər həyat tələbatlarını saxlamaq üçün anbarlar da hazırlanmışdır. Daş divarlarda və bünövrələrdə piy şamlarının qoyulması üçün kiçik taxçalar da mövcuddur.

Sur Kəndinin Milli Qeydiyyatı

Bu tarixi kənd 2001-ci ildə (1379-cu il Şəmsi) İranın milli abidələri siyahısına daxil edilmişdir.