Telnoxudi 7000 il əvvələ yaşayan insanların kəndidir

Telnoxudi 7000 il əvvələ yaşayan insanların kəndidir

Telnoxudi Fars vilayətində təxminən yeddi min il əvvəl yaşamış insanlara məxsus qədim yaşayış yerlərindən biridir.

Arxeoloqlar hesab edirlər ki, dünyanın ən qədim kəndləri Qərbi Asiya regionunda yaradılıb. Müvafiq olaraq, məskunlaşma təxminən 10.000 il əvvəl Şiraz ətrafında kənd icmalarının formalaşması ilə başlamışdır. Şiraz ətrafında arxeoloji qazıntılara əsasən yeddi min ildən çox yaşı olduğu təxmin edilən bir neçə qədim yer var. Telnoxudi  Murqab düzündə Kirin türbəsinin yaxınlığında yerləşən qədim yerlərdən biridir.

Pulvar çayının axarlarından birinin bu təpənin yanından keçməsi orada əkinçilik şəraiti yaradıb. Bu ərazidə yaşayan insanlar əkinçiliklə məşğul olurdular. Görünür, bu təpə eramızdan əvvəl 4000-3400-cü illərdə İran yaylasının cənub yarısında urbanizasiyanın başladığı dövrə aiddir.

Telnoxudi də aparılmış qazıntılar

Telnoxudi nin tarixi dəyəri ilə bağlı ilk fərziyyələr təxminən 1934-cü ildə ortaya çıxdı. Bu illərdə ser Orel Stein ərazidə qazıntılara başladı. O, İran və Orta Asiyada qazıntılara rəhbərlik etmiş macar arxeoloqu idi.

Təxminən 27 il sonra iranlı arxeoloq Əli Sami bu kurqanda daha geniş qazıntılar apardı. Bu qazıntılarda o, eksperimental qazıntılar nəticəsində belə nəticəyə gəlib ki, Telnoxudi dəki Tell Bakununkına bənzər saxsı parçaları var.

Bir müddət sonra, 1961-ci ildə kurqanın ən hündür yerindən dörd metr dərinliyə qədər başqa qazıntılar başlanmış və davam etdirilmiş və bu zaman kurqanın müxtəlif yerlərində dörd yaşayış səviyyəsi müəyyən edilmişdir.

Birinci mərtəbədə həyət qalıqları və bir neçə təndirin qalıqları müşahidə edilmişdir ki, onlardan birinin daxili səthi diqqətlə palçıqla örtülmüşdür. Bu mərtəbədə kiçik söküntü daşları da görünür.

İkinci mərtəbədə dördkünc əl işi kərpicdən otaq tikilib. Divarların tikintisi üçün məhlul kimi qalın palçıq təbəqəsi istifadə edilmişdir. Palçıqla örtülmüş platformada soba da görünür.

Üçüncü mərtəbədə çox yumşaq kərpiclərlə örtülmüş divar qalıqları da var. Bu bölmədə altı soba da aşkar edilmişdir.

Dördüncü mərtəbənin kərpic divarları söküntü bünövrəsi üzərində tikilib və palçıqla üzlənib. Bəzi divarlarda görünən və çox güman ki, bəzək üçün istifadə edilən qırmızı rəng özünəməxsus şəkildə çox maraqlı görünür. Bu mərtəbədə üç soba da müəyyən edilmişdir.

Telnoxudi də tapılan artefaktlar

Telnoxudi  qazıntılarında tapılan əşyalar arasında Tell Bakun A-da aşkar edilənlərə bənzər qırmızı gil şirli saxsı qablar və boz saxsı qablar da var. Bundan əlavə, Tell Bakundan tapılanlara bənzər palçıqla boyanmış bir neçə saxsı qab aşkar edilmişdir.

Mütəxəssislərin fikrincə, palçıqdan hazırlanmış qablar dulus çarxı ilə hazırlanırdı. Saxsı qabın səthini örtmək üçün qalın şirdən istifadə edilmişdir. Bu qablarda bəzək üçün qara rəng görünür. Bu qablarda istifadə edilən qəhvəyi rəng bəzən istidən qaralmışdır.

Noxudi kurqanından tapılan ən mühüm qablar üzük altlıqlı, sadə kasa, konusvari dibli kasa, küp, stəkan və çanaqlardır. Qabların üzərində bəzək kimi bitki, heyvan və bəzən də insan motivləri görülür. Bu motivlər adətən qabların yuxarı hissəsində və iki sadə lent arasında çəkilir.

Noxudi kurqanından maraqlı saxsı olmayan əşyalar da tapılmışdır ki, bunlardan ən əsası bir neçə sancaq və mis bıçaqdır. Lakin köhnə olan üçüncü və dördüncü mərtəbələrdə misdən hazırlanmış əşyalara rast gəlinməyib. Bu qədim kurqandan tapılan digər alətlər arasında çaxmaq daşından hazırlanmış bıçaqlar və bıçaqlar da var. Bu bıçaqlar taxıl biçmək üçün istifadə olunurdu.

Kurqandan bir neçə gil mismar və bir neçə heyvan və insan heykəlcikləri də aşkar edilmişdir. Heyvan heykəlcikləri inək, qaban və ya antilop şəklində, biri isə Tell Bakoundan tapılanlara bənzər qoyun formasındadır. İnsan heykəlcikləri bişmiş gildən hazırlanır və çox vaxt sadə rəsmlərə malikdir.

Bu kurqanda aparılan qazıntılar geniş aparılmadığından burada heç bir sümük qalığına rast gəlinməmişdir. Aşkar edilən yeganə skelet birinci mərtəbədə basdırılmış uşağın qalıqlarıdır.

Telnoxudinin Milli Əsər kimi Qeydiyyatı

Tel Naxudi İran Milli Abidələrində 2003-cü ildə (1382 günəş ili) 8491 nömrəsi ilə qeydə alınıb.