Təbriz Göy Məscidi, Ruh Yüksəkliyi Yaradan Gözəllik və Fövqəladə Əzəmət

Təbriz Göy Məscidi, Ruh Yüksəkliyi Yaradan Gözəllik və Fövqəladə Əzəmət

Təbriz Göy Məscidinə baş çəkmək, onun əzəməti və möhtəşəmliyi səbəbindən hər bir turistin zehnində təsvirolunmaz bir xatirə buraxır.

İslam cəmiyyətlərində və şəhərlərində məscid ən mühüm yerlərdən biri hesab olunur və dini mərasimlərlə yanaşı, ictimai tədbirlərin keçirilməsində də geniş istifadə olunur. Buna görə də, adətən hər şəhərin ən yaxşı və ən çox ziyarət edilən yerləri məscid tikintisinə ayrılmış və onun inşasında ən yüksək sənətkarlıq və bacarıq tətbiq edilmişdir. İranın ən mühüm şəhərlərindən biri olan Təbrizdə hər biri tarixi, ictimai, mədəni və estetik baxımdan böyük əhəmiyyətə malik olan çoxsaylı məscidlər mövcuddur. Təbriz Göy Məscidi öz unikal və fövqəladə gözəlliyi ilə bu şəhərin mühüm məscidlərindən biridir. Məscid hələ də şəhərin mərkəzi bölgələrindən birində yerləşir və hər il çoxlu turisti qəbul edir.

Bu məscid tarixi əhəmiyyətinə görə, adı İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmiş ilk binalardan biri hesab olunur. Təbriz Göy Məscidi yerli əhali arasında "Cahanşah Məscidi" kimi də tanınır.

Təbriz Göy Məscidinin Tarixçəsi və Xüsusiyyətləri

Göy Məscid Qaraqoyunlular dövründə (XV əsr Miladi) İran memarlığının şah əsərlərindən və bu dövrdə İslam memarlarının ən böyük kərpic tikililərindən biridir. Bu binanın əzəməti və möhtəşəmliyi bəzi tarixi kitablarda ona "Bina" adı verilməsinə və "Müzəffəriyyə Binası" adlandırılmasına səbəb olmuşdur. Təbrizə səfər edən Avropalı səyyahların səyahətnamələrində bu tarixi məscidin gözəl kaşı işləmələri və çox hündür giriş qapısı hər şeydən daha çox təsvir edilmişdir.

Qaraqoyunlu hökmdarlarından olan, Qarayusif ləqəbli Əbülmüzəffər Cahanşah bu məscidin tikintisinin təsisçisi olmuşdur. Məscidin tikintisi onun həyat yoldaşı "Bəyim Xatun" və ya qızı "Salehə" nin nəzarəti altında həyata keçirilmişdir. Bəzi tarixi mətnlərə əsasən, məscidin tikintisi 30 il davam etmişdir.

Bu məscid 1779-cu ildəki güclü zəlzələdə dağılmış və bundan sonra bərpa edilmişdir. Məscid üzərində daha bir bərpa əməliyyatı 1966-cı ildə (1345-ci il Şəmsi) həyata keçirilmişdir. O tarixdən bəri də binanın təmiri üçün bir neçə kiçik və böyük əməliyyatlar aparılmışdır.

Təbriz Göy Məscidinin Memarlığı

Bu məscidin mozaik çinilərində lacivərd rəngdən istifadə edilməsi, ona dünya şöhrəti qazandıran ən diqqətəlayiq məqamdır. Bu rəngin bolluğuna görə, Təbriz Göy Məscidinə "İslamın Firuzəsi" ləqəbi verilmişdir.

Təbriz Göy Məscidi Azəri memarlıq üslubunda tikilmiş binaların bir nümunəsidir. Bu üslubun fərqləndirici xüsusiyyətlərindən biri günbəz və günbəz zalı arasındakı gövdənin və ya boğazın tikintisi, binada qeyri-bərabər səthlərin yaradılması və mozaik çinilərdən istifadə edilməsidir.

Xanəgah, həyət, ibadətgah, kitabxana, qiraətxana və hovuzxana kimi çoxlu əlavələrin olması səbəbindən məscidin sahəsi böyümüşdür. Məscidin tavanında qızıl və lacivərdin birləşməsi ilə İslam binalarının daxili bəzəklərinə aid misilsiz əsərlərdən biri müşahidə oluna bilər. Məscidin iki türbənin olduğu bir sərdabəyə malik olan kiçik bir ibadət zalı vardır. Tarixçilərin fikrincə, bu iki türbə Cahanşah və həyat yoldaşına aiddir.

Binanın tikintisində nadir daşlardan istifadə edilmişdir. Məscidin kərpiclərin gips zolaqları ilə birləşdirildiyi dördbucaqlı bir həyəti vardır. Bu həyət dördbucaqlı formadadır və ortasında hovuz yerləşir. Onun ətrafında isə həm yoxsulların sığınacağı, həm də insanların istirahət yeri olan örtülü yerlər quraşdırılmışdır.

Həyətdə qibləyə (cənuba) tərəf durduğunuz zaman 12 metr hündürlükdə, dördbucaqlı və hasarlanmış bir sahə görünür. Binanın bu hissəsinin üstündə hazırda dağılmış bir günbəz yerləşirdi. Bu günbəzin böyük ağırlığı var idi ki, bu da çoxsaylı sütunlar üzərində bölünmüşdü. Bu bölgü o dövrün memarları tərəfindən həyata keçirilməsi çox fövqəladə olan incə və dəqiq hesablamalar tələb edirdi. Ehtimal ki, binanın tikintisində çoxlu sayda memar və hesabçı iştirak etmişdir. Bu qədər çox sayda sənət ustasının iştirakı Təbrizin o dövrdə alimlərin iştirakı və həndəsə, cəbr və memarlıq kimi elmlərin tədrisi üçün bir mərkəz olduğunu göstərir.

Məscidin mehrabında firuzəyi, lacivərd, ağ və qızılı rənglərdə islami naxışlarla gözəl kaşı işləmələri və mukarnaslar görünür ki, bu da hər bir tamaşaçı üçün ruh yüksəkliyi yaradır.

Təbriz Göy Məscidinin Milli Qeydiyyatı

Bu məscidin İranın Milli Abidələr Siyahısına qeydiyyatı 1930-cu ilin əvvəllərinə (1310-cu il Şəmsi) təsadüf edir. Beləliklə, Təbriz Göy Məscidi adı İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmiş ilk binalar qrupu arasında sayıla bilər.