Təbiət Turizmi və Şərqi Azərbaycan Əyalətinin Ən Qoca Çinar Ağacları

Təbiət Turizmi və Şərqi Azərbaycan Əyalətinin Ən Qoca Çinar Ağacları

Təbiət turizmi və ya ekoturizm, turizm növlərindən biridir ki, bu zaman turistlər təbiətin müxtəlif bölgələrinə və ya təbii cazibələrinə baş çəkirlər. Dünyanın müxtəlif yerlərində yaşı bir neçə əsrə çatan saysız-hesabsız ağaclar mövcuddur. Bu ağaclar təbiət turistlərinin görmək istədiyi ən cəlbedici təbiət möcüzələrindən sayılır. Hər biri quraqlıqlar, müharibələr, aclıqlar, zəlzələlər və çoxsaylı hadisələrdən salamat çıxmış, bu gün ətraf bölgələrin ən qədim canlı varlıqları kimi təbiətin gözəlliyini və əzəmətini nümayiş etdirirlər.

İranda çoxsaylı qədim ağac növləri mövcuddur ki, onların içərisində sərv, qarağac və çinar ən mühümləri hesab olunur. İranlılar qədim ağaclara dərin hörmətlə yanaşır və onların qorunmasına xüsusi diqqət yetirirlər. Bəzi bölgələrdə yerli əhali qədim ağacları müqəddəs sayır və inanır ki, bu ağaclara qulluq etmək onlara bərəkət və uğur gətirəcək. Hətta bəziləri bu ağacların fövqəltəbii gücə malik olduğuna və onlara üz tutmağın insanın problemlərini aradan qaldıra biləcəyinə inanırlar.

Şərqi Azərbaycan əyalətində çoxsaylı qədim ağaclar – əsasən çinarlar – mövcuddur. Onlardan bəziləri əhəmiyyətinə görə İranın Milli Təbii İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Bu əyalətdə milli siyahıya daxil edilmiş qədim ağacların sayı 20-dən artıqdır. Bu möhtəşəm ağaclar təbiət turizminə maraq göstərənlər üçün ən cəlbedici mövzular sırasındadır.

Şərqi Azərbaycanın qədim çinarları

Çinar, Şimal yarımkürəsinin yerli ağac növlərindən biridir və hündürlüyü bəzən 50 metrə qədər çatır. Bu ağac adətən axar suların kənarında və rütubətli ərazilərdə yetişir. Əgər uyğun şərait təmin olunsa, çinar yüz illərlə yaşaya bilər.

İran çinarı, çinarların şərq növlərinə aiddir və İran bağçalarında geniş şəkildə əkilir. Bu növ Şərqi Azərbaycan əyalətində də çoxlu sayda müşahidə olunur. Əyalətdəki bəzi qədim çinar ağacları milli təbii abidə kimi qeydiyyata alınmışdır.

Prapar (Pərakəndə) məhəlləsinin çinarı – Əzərşəhr

Prapar, Əzərşəhr şəhərinin qədim məhəllələrindən biridir. Məhəllənin adı “pərakəndə” mənasını verir. Bu ad, ehtimal ki, məhəllənin mərkəzində yerləşən qədim çinardan qaynaqlanmışdır. Mütəxəssislər bu ağacın yaşını min ildən çox hesab edirlər. Çinarın diqqətçəkən xüsusiyyətlərindən biri onun iki hissəyə bölünmüş olmasıdır. Bu, ağacın orta hissəsinin çürüməsi nəticəsində yaranmışdır. Bu qədim çinar “Səng Əli” adlı məscidin yanında yerləşir. Məsciddə bir daş var ki, yerli inanclara görə onun üzərində İmam Əlinin əlinin izi mövcuddur.

Qaraquşlaq kəndinin çinarı – Ahar

Ahar rayonunun Qaraquşlaq kəndində təxminən 300 illik bir çinar ağacı mövcuddur. Bu çinar 2024-cü ildə İranın Milli Təbii İrs Siyahısına daxil edilmişdir.

Zəglik kəndinin çinarı – Ahar

Zəglik kəndi Ahar şəhərindən 25 kilometr şərqdə yerləşir. Burada yerləşən çinar ağacı “Mars vadiləri” adlanan dərələrin yaxınlığında yerləşir, yaşı isə təxminən 800 ildir. Bu ağac 2018-ci ildə (1397 hicri-şəmsi) milli irs kimi qeydiyyata alınmışdır.

Xamnə şəhərinin çinarı

Xamnə şəhərinin şərqində yerləşən bu çinarın yaşı təxminən 800 ildir. Şərq-qərb istiqamətində diametri 530 sm, şimal-cənub istiqamətində isə 320 sm-dir. Ağacın tacının sahəsi 300 kvadratmetrə, hündürlüyü isə 15 metrə yaxındır. İllər ərzində dəfələrlə ildırımın vurması nəticəsində gövdəsində yanıq izləri qalsa da, ağac hələ də yaşamaqdadır.

Köndələc kəndinin çinarı – Mərənd

Mərənd rayonunun şimalında yerləşən Köndələc kəndindəki bu çinarın yaşı yerli sakinlərin fikrincə 200 ildən çoxdur. Bu ağac 2018-ci ildə (1397 hicri-şəmsi) milli irs siyahısına daxil edilmişdir.

Tualı-Əlya kəndinin çinarı – Xudafərin

Xudafərin rayonunun Tualı-Əlya kəndi təbii mənzərələri ilə çox məşhurdur. Bu kənddə bulaq və axar su kənarında yerləşən qədim bir çinar ağacı vardır. Həm istirahət, həm də ziyarət yeri kimi tanınır. Bu ağac 2019-cu ildə (1398 hicri-şəmsi) milli irs kimi qeydiyyata alınmışdır.

Ərsi kəndinin çinarı – Culfa

Bu qədim çinarın hündürlüyü təxminən 15 metrdir və Ərsi kəndinin Məscidül-Mehdisində yerləşir. Ağacın ağır budaqları gövdədə çatlar əmələ gətirmişdir. Mütəxəssislər onun yaşını 1 200 il hesab edirlər. Ərsi kəndinin bu qədim çinarı 2012-ci ildə (1390 hicri-şəmsi) milli irs kimi qeydiyyata alınmışdır.

Zaviə kəndinin çinarları – Culfa

Zaviə kəndi Culfa şəhərindən 21 km məsafədə yerləşir. Kənddəki Seyid İsmayıl imamzadəsinin həyətində bir-birindən 4 metr aralıda yerləşən iki nəhəng və qədim çinar ağacı vardır. Bu ağaclar imamzadənin ərazisində yerləşdiyinə görə yerli xalq tərəfindən çox hörmətlə qarşılanır. Mütəxəssislər şimaldakı ağacın yaşını təxminən 1 000 il, cənubdakının yaşını isə 600 il müəyyən etmişlər.

Üskü şəhərinin çinarı

Üskü şəhərinin mərkəzində yerləşən bu çinarın yaşı bəzi mənbələrə görə 1 200 ildən çoxdur. Bu ağac 2012-ci ildə (1390 hicri-şəmsi) İranın Təbii İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Şərq-qərb istiqamətində diametri 190 sm, şimal-cənub istiqamətində isə 340 sm-dir. Hündürlüyü 18 metrdən çoxdur. Keçmişdə ağacın içərisində çürümə nəticəsində yaranmış boşluq ayaqqabı ustasının emalatxanası kimi istifadə olunurdu. Sonradan həmin hissə bərpa edilmiş və yanında pənəduz (ayaqqabı ustası) heykəli qoyulmuşdur.