İki Kamalın Məqbərəsi: İran Ədəbiyyatı və İncəsənət Tarixinin İki Mühüm Şəxsiyyətinin Dəfn Yeri

İki Kamalın Məqbərəsi: İran Ədəbiyyatı və İncəsənət Tarixinin İki Mühüm Şəxsiyyətinin Dəfn Yeri

Təbriz İranın mühüm şəhərlərindən biridir və tarix boyu bu diyarın insanlarının və sənətkarlarının diqqət mərkəzində olmuşdur. Buna görə də bu şəhərdə çox sayda görkəmli ədəbi, elmi, bədii, siyasi və ictimai xadimlər yetişmiş və İran mədəniyyətinə və sənətinə böyük xidmətlər göstərmişlər. Təbrizdə bir çox təbrizli ədib, şair və sənətkarın dəfn olunduğu yer kimi Şairlər Məqbərəsi tanınsa da, İki Kamalın Məqbərəsində də bu şəhər tarixinin tanınmış simaları dəfn edilmişdir.

İki Kamal Məqbərəsinin Adının Mənşəyi

Bu məqbərə öz adını burada dəfn olunan və hər ikisinin adı "Kamal" olan iki məşhur şəxsiyyətdən almışdır: Kamaləddin Məsud Xocəndi və Kamaləddin Behzad.

Kəmaləddin Məsud Xocəndi

Xocəndi Tacikistanlı şair idi. Həcc səfərindən qayıdarkən Təbriz şəhərindən keçərkən bu şəhərə və onun insanlarına maraq göstərmiş və orada qalmışdır. Təbrizin o vaxtkı hakimi də Xocəndiyə hörmət əlaməti olaraq Təbrizin Bilankuh məhəlləsində kiçik bir bağ hədiyyə etmişdir. Xocəndi bu bağda bir xanəgah qurmuş və orada yaşamışdır. O, nəhayət hicri-qəməri 792 və ya 808-ci (miladi 1390 və ya 1405-ci) illərdə vəfat etmiş və həmin bağda dəfn olunmuşdur.

İran və Tacikistan xalqlarının mədəni və dil oxşarlıqlarını nəzərə alaraq, Xocəndinin məqbərəsi hazırda hər il bu ölkənin (Tacikistanın) çox sayda mədəniyyət xadimlərini qəbul edir və İran və Tacikistan arasındakı mədəni mübadilənin əsas mərkəzlərindən biri hesab olunur.

Kəmaləddin Behzad

Behzad bütün dövrlərin ən böyük İran rəssamları və nəqqaşlarından biri sayılır. O, Heratda doğulsa da, Şah İsmayıl Səfəvi onu paytaxt hesab olunan Təbrizə gətirmişdi. Behzad 1535-ci ildə (hicri-qəməri 942) Təbrizdə vəfat etmiş və Kamaləddin Xocəndinin məqbərəsinin yanında dəfn edilmişdir.

Tarixçilər Behzadın xidmətləri və şəxsiyyəti haqqında çoxlu məlumatlar vermişlər. Buna əsasən, Behzad nüfuzu və idarəçiliyi sayəsində Şah İsmayıl Səfəvinin (I) kral kitabxanasının rəisi olmuşdu. O, dörd Səfəvi şahının dövründə yaşamış və dörd şahın da zamanında böyük hörmət görmüşdür.

Naxışlar və xəttatlıq arasındakı proporsiya və uyğunluğa diqqət, eyni zamanda ətrafdakı gerçək dünyaya diqqət Behzadın öz əsərlərində qoyub getdiyi və öz davamçılarına ötürdüyü miras idi. Buna görə də o, öz dövrünün ən mühüm sənətkarlarından biri kimi qiymətləndirilir. Əlbəttə, daha qədim mənbələrdə Behzadın təsiri bu qədər vurğulanmır, baxmayaraq ki, həmin mənbələrdə o, öz dövrünün liderlərindən biri kimi təriflənmişdir.

İki Kamal Məqbərəsində Dəfn Olunan Digər Şəxslər

Rəssam Nizaməddin Sultan Məhəmmədin də məzarı bu məkanda yerləşir. O, Səfəvilər dövründə yaşamış və mühüm əsərlər yaratmışdır, elə ki, bəziləri onun Təbriz sənət məktəbinin inkişafındakı rolunu həyati əhəmiyyətli hesab edir və ona Kamaləddin Behzad səviyyəsində bir yer verirlər.

Səfəvilər dövründə kitab cildləmə ustası olan Sultan Məhəmməd Məcəlləd (Sultan Məhəmməd Cildçi) bu məqbərədə dəfn olunan digər simadır. O, nüsxəçilik sənətinin inkişafına böyük xidmətlər göstərmişdir, lakin təvazökarlığı səbəbindən hazırladığı cildləri öz adı ilə imzalamadığı üçün adını gizli saxlamışdır.

Mövlana Şirvani və Mövlana Tusi kimi başqa tanınmış şəxsiyyətlərin də bu məqbərədə dəfn olunduğu qeyd edilir, lakin Kamaləddin Behzad və Kamaləddin Xocəndidən başqa, digər şəxslərin dəfn yerləri dəqiq müəyyən edilməmişdir.

İki Kamal Məqbərəsi Harada Yerləşir?

İki Kamal Məqbərəsi Təbrizin Bilankuh məhəlləsində "Kamal Bağı" adlanan bir bağın ortasında yerləşir. Bağın girişi onun şimalında yerləşir, Kamaləddin Behzad və Kamaləddin Məsud Xocəndinin məqbərələri isə binanın zirzəmisində yerləşir.

Bu məkan keçmişdə tədricən tərk edilmiş bir qəbiristanlıq idi, lakin 1959-cu ildə (hicri-şəmsi 1338) sakinlər tərəfindən diqqət mərkəzinə gətirildi. Sonradan bu ərazidə bərpa işləri aparıldı və bir xatirə lövhəsi qoyuldu. 2010-cu illərdə (hicri-şəmsi 1390-cı illər) bu məkanda ənənəvi üslubda bir kompleks quruldu və nəqqaşlıq (miniatür) məktəbinə çevrildi. Hazırda 6 min kvadratmetr sahəsi olan İki Kamal Məqbərəsində bir neçə sinif otağı, emalatxana, ixtisaslaşdırılmış kitabxana, sərgi qalereyası, ixtisaslaşdırılmış muzey və inzibati hissə mövcuddur.

İki Kamal Məqbərəsinin Milli Qeydiyyatı

Bu tikili 1998-ci ildə (hicri-şəmsi 1377) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir.