Siyəhsəran kəndində keçirilən ələm gəzdirmə mərasimi, Kərbala şəhidlərinə ehtiramın ifadəsidir.

Hər il Məhərrəm ayının birinci ongünlüyündə Siyəhsəran, Zəviyə və Livarcan kəndlərinin sakinləri Siyəhsəran kəndində keçirilən “Bayraq gəzdirmə mərasimi” üçün bir araya gəlirlər.

Məhərrəm ayında keçirilən əzadarlıq, müsəlmanların ən mühüm dini mərasimlərindən biridir. Bu mərasimlərdə, iranlılar və dünyanın digər şiələri üçüncü imam olan İmam Hüseynin şəhid olması münasibətilə əzadarlıq edirlər. İmam Hüseyn, dövrünün zalım hökmdarı Yezidə boyun əyməyən azad bir insan idi və nəhayət, ailəsi ilə birlikdə Kufə xalqının dəvəti ilə ora doğru hərəkət edərkən şəhid edildi. Adətən Məhərrəm ayının birinci günündən başlayan və bəzən Səfər ayının sonuna qədər (təxminən 60 gün) davam edən bu əzadarlıqlar, xalqın İmam Hüseynə olan hörmətini və zülm və zalımlara qarşı çıxmaq istəyini göstərir.

İranda Məhərrəm əzadarlıqları ilə bağlı tarix boyu çoxlu adət-ənənələr formalaşmışdır. İranın hər bölgəsində əzadarlığın özünəməxsus forması mövcuddur və xüsusi rəmzlər və alətlər istifadə olunur. Bu baxımdan, azərbaycanlı iranlılar İmam Hüseyn üçün ən özəl əzadarlıqlardan birini keçirirlər; onların bu böyük şiə imamına olan coşqusu və sevgisi nümunəvi və misilsizdir. Şərqi Azərbaycan vilayətində keçirilən ən məşhur əzadarlıq ənənələrindən biri Siyəhsəran kəndindəki Ələm Gəzdirmə ayinidir. Bu mərasimdə insanlar İmam Hüseynin yolu və düşüncələrini dəstəkləməyə hazır olduqlarını göstərmək üçün xüsusi bayraqlar (ələmlər) qaldırırlar və toplu şəkildə əzadarlıq edirlər.

Kəndlərin coğrafi və əhali xüsusiyyətləri

Siyəhsəran, Zəviə və Livarcan kəndləri İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Culfa rayonunda yerləşir. Bu kəndlər arasında Livarcan təxminən 2000 nəfərlik əhalisi ilə Culfa rayonunun ən sıx məskunlaşmış kəndidir. Hər üç kənd İranın ən şimal bölgələrindən birində, Araz çayının yaxınlığında yerləşir. Sakinlər Azərbaycan türkcəsində danışır və 12 imam şiələridir. Bu kəndlərin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatıdır və onların tarlalarından yüksək keyfiyyətli əkin və bağ məhsulları əldə olunur.

İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Culfa rayonu Azərbaycan Respublikası və Ermənistanla sərhəddə yerləşir. Bu rayonda çoxlu sayda tarixi abidə var və onların əhəmiyyətli bir hissəsi bu bölgədə yaşayan erməni azlıqlarının tarixi və mədəniyyəti ilə əlaqəlidir. Bu rayon, qədim tarix və mədəniyyətə malik olması səbəbilə, xalqın zəngin və bənzərsiz həyat tərzində köklü ənənələr formalaşdırmışdır. Ələm gəzdirmə ayini də bu özəl ayinlərdən biridir və hər il Məhərrəm ayının ilk on günlüyündə keçirilir.

Siyəhsəran kəndində Ələm gəzdirmə ayininin xüsusiyyətləri

Siyəhsəran kəndindəki ələm gəzdirmə ayinində, üç kəndin sakinləri Məhərrəmin doqquzuncu günü (Tasua) bir araya gələrək Kərbəla şəhidlərinin xatirəsinə ələmlər daşıyırlar. Bu yeddi ələmdən, İmam Hüseynin qardaşı və bayraqdar olan Həzrət Əbülfəzlin adına olan ələm ən əhəmiyyətli sayılır və hündürlüyü beş metrdən çoxdur.

Məhərrəmin ilk günlərində, hər kənd öz əzadarlıq dəstəsini təşkil etdikdən sonra, ələmlər bir-bir kəndin mərkəzi meydana gətirilir və orada dövrə vurulur. Nəhayət, Tasua gününün səhərindən əvvəl, Həzrət Əbülfəzli yad etmək məqsədilə, Siyəhsəran əzadarlıq dəstəsi yeddi ələm ilə birlikdə Livarcan kəndinə doğru hərəkət edir. Livarcan əhalisi də öz yeddi ələmi ilə onları qarşılayır. İki əzadarlıq dəstəsi qarşılaşan kimi, ələm daşıyanlar qarşılarındakı ələmlərə hörmət əlaməti olaraq ələmləri önə doğru əyirlər və bu şəkildə əzadarlara qarşılama mərasimi keçirilir. Yerli xalqın ifadəsinə görə, bu hərəkət “ələmlərin bir-biri ilə üz-üzə görüşməsi” mənasındadır. Birgə əzadarlıq mərasimi başa çatdıqdan sonra, Livarcanın ələmləri Siyəhsəranın ələmlərini yola salır və onları kəndlərinə yola salırlar.

Tasua gününün günortasında isə, bu dəfə Livarcanın ələmləri Siyəhsəran kəndinə aparılır və orada da eyni mərasim keçirilir. Gecə saatlarında, Aşura gecəsi yetişdikdə, Siyəhsərandan üç ələm Livarcana, Livarcanın üç ələmi isə Zəviə kəndinə doğru hərəkət edir. Bu ələmlər gecəyarısı Zəviə kəndinin ziyarətgahına çatır və orada İmam Hüseyn və onun səhabələrinin şəhadəti gecəsi yad edilir. Bu mərasimdə Zəviə kəndindən də iki ələm iştirak edir.

Ələm gəzdirmə mərasiminin milli qeydiyyatı

Bu ayin, Culfa rayonunun üç kəndində keçirilir və “Siyəhsəran kəndinin ələm gəzdirmə mərasimi” adı ilə İranın qeyri-maddi milli irs siyahısına 2012-ci ildə (1391 hicri-şəmsi) daxil edilmişdir.