Heyzəc kəndində şükür mərasimində su neməti üçün şükranlıq

Həmədanın qədim kəndlərindən olan Heyzəc kəndinin sakinləri, may ayında (ordibehişt ayında) su nemətinə sahib olduqları üçün şükür mərasimi keçirirlər.

Heyzəc kəndində su nemətinə görə şükür mərasimi keçirilir

Həmədan vilayətinin qədim kəndlərindən biri olan Heyzəc kəndinin sakinləri, hər il ordibehişt ayında (may ayında) su nemətinə görə Allaha şükür məqsədilə ənənəvi bir mərasim keçirirlər.

Tarix boyunca formalaşmış şükür ayinləri

Tarix boyu "şükür" adı ilə bir çox dini və mədəni ayinlər formalaşmışdır. Bu ayinlər insanın təbiətlə vəhdət içində yaşamasının, dini və mənəvi inanclarının bir təzahürü hesab olunur. Heyzəc (Qəvənd) kəndində keçirilən suya şükür mərasimi də bu cür ayinlərdəndir. Bu mərasimdə kəndin sakinləri kəndin bulağının ətrafına yığışaraq yemək bişirirlər və Allaha şükürlərini ifadə edirlər.

Heyzəc kəndi harada yerləşir?

Heyzəc kəndi Həmədan vilayətinin Qəvənd şəhərində yerləşir və Həmədan şəhərindən 85 km məsafədədir. Bu kənd düzənlik ərazidə yerləşir, qədim bir quruluşa sahibdir və “Nişangah” adlı tarixi təpə ilə bir əhəngdaşı mağarası turizm baxımından maraqlı məkanlar hesab olunur.

Arxeoloji araşdırmalara görə bu kənddə yaşayış ən azı hicri təqvimi ilə VIII–IX əsrlərə (miladi XV əsrə) gedib çıxır. Bəzi alimlər hesab edir ki, kənddə aşkarlanan bəzi tapıntılar onun Parfiyalılar dövründə (e.ə. 247 – e. 224) də mövcud olduğunu sübut edir.

Heyzəc kəndinin təqribən 1200 nəfər əhalisi var və sakinlər əsasən əkinçilik və maldarlıqla məşğuldurlar. Lakin kənd su baxımından kasad kəndlərdən biri sayılır. Kənddə “Sər Zə” adlanan bir bulaq yerləşir və bu bulaq kəndin əsas su mənbəyidir. Bulaq dərin bir ərazidə yerləşir və dörd tərəfdən təpələrlə əhatə olunub.

Heyzəc kəndində suya şükür mərasimi

Su bütün mədəniyyətlərdə və dinlərdə müqəddəs və həyati bir ünsür kimi qəbul olunur. İran mədəniyyətində su paklıq və təmizlik mənbəyi kimi qiymətləndirilir. Bu mədəniyyət bulaqları və axar suları təmiz saxlamağı və çirkləndirməməyi dini və mənəvi bir borc sayır. İranın quraq iqlimi səbəbindən insanlar qədim dövrlərdən qənd (qanat) texnologiyası ilə suyu uzaq məsafələrdən yaşayış yerlərinə gətirmiş və əkinçilikdə istifadə etmişlər. Bu qanatlar çox vaxt xeyriyyə məqsədilə, qəbilə böyükləri tərəfindən çəkilərdi və bəxş edilmiş (vəqf olunmuş) sayılardı. İnanclara görə belə bir iş axirətdə savab və ilahi rəhmət gətirərdi.

Heyzəc kəndində keçirilən mərasim su nemətinə şükür və bu həyati ünsürə hörmət məqsədi daşıyır. Bu mərasim iranlıların qədim dini və mədəni inanclarının təzahürüdür. Kənd sakinlərinin inancına görə, bu bulaq min illərlə mövcuddur. Ordibehişt ayında (aprel və may) dağlardakı qarların əriməsi nəticəsində bulağın suyu daha da artır. Bu səbəbdən həmin ayın bir cümə günü bu ayin keçirilir və "Sər Zə mərasimi" adlandırılır.

Mərasimin tarixçəsi barədə müxtəlif fikirlər olsa da, bir çoxları onun təqribən 300 il yaşı olduğunu deyir. Bu müddət ərzində mərasim öz ənənəvi formasını qoruyub saxlamışdır. Sakinlər hər il keçmişdə olduğu kimi bulağın başında yemək bişirirlər.

Şərtlərə uyğun hazırlanan yemək

Mərasim zamanı kənd sakinləri bulağın ətrafına yığışır, palçıqdan ocaqlar düzəldir və orada düyü aşı və ya südlü düyü (şir düyüsü) bişirirlər. Hər ailə öz inəklərinin südünü gətirir və bulağın suyu ilə yemək hazırlayır. Mərasimin keçirildiyi dövr, eyni zamanda heyvanların süd vermə dövrü ilə üst-üstə düşür, buna görə də südün bərəkəti üçün bu mərasimi faydalı hesab edirlər.

Yemək bişirildikdən sonra həm birlikdə yeyilir, həm də bir qismi bulağa tökülür ki, orada yaşayan balıqların qidası olsun. İnsanlar inanırlar ki, bulağa yemək tökmək onun bərəkətini artırır. Bulaq balıqları "nəzərlidir", yəni müqəddəs sayılır və onların tutulması yasaqdır.

Köhnə adamlar yemək bişirərkən, uşaqlar bulaqda oynayır, suyun içində əylənirlər. Mərasimin kənd sakinləri üçün önəmi o qədər böyüktür ki, kimsə kənddən kənarda olsa belə, bu mərasim üçün geri dönür.

Milli qeydə alınması

Heyzəc kəndində keçirilən “Sər Zə” şükür mərasimi, 2019-cu ildə İranın qeyri-maddi milli irs siyahısına daxil edilmişdir.