Bəhman Kovar bəndi, 2500 ildən sonra da su təchizatı missiyasını davam etdirir

Bəhman Kovar bəndi, 2500 ildən sonra da su təchizatı missiyasını davam etdirir

Bəhmən Kovar bəndi 2500 il keçmiş olsa da hələ də çalışır və aşağı kəndləri su ilə təmin etməyə davam edir.

Sivilizasiyaların formalaşmasının ən mühüm mənbələrindən biri də “su”dur. Quru və su qıtlığı ölkəsi hesab edilən İranda su ehtiyatlarından optimal istifadə və maksimum mümkün səmərəliliklə su təchizatı üçün uzaq keçmişdən texnologiyalar icad edilmişdir. Su kəməri, bu texnologiyaların lideri olaraq, iki min ildən çox əvvəldən indiyə qədər İranda, xüsusən də mərkəzi və şərq bölgələrində bir çox şəhərləri suvarmış və kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmişdir. Daha çox İranın qərb və cənub bölgələrində görülən bu texnologiyalardan biri də “bənd” kimi tanınan bəndlərin tikintisidir. Bu bəndlərdən biri də Bəhmən Kovar bəndidir ki, qədim dövrlərə gedib çıxır və indi də dayanır.

Bəhmən Kovar bəndi harada yerləşir?

Bəhmən bəndi Kovar şəhərindən səkkiz kilometr, Şirazdan isə 58 kilometr aralıda yerləşir. Ona daxil olmaq üçün Şirazdan Firozabada gedən yol boyu hərəkət etməlisiniz. Bu bənd Qaraağac çayı üzərində tikilib. Fars əyalətinin mühüm çaylarından biri hesab edilən bu çay Fars vilayətinin əhəmiyyətli bir hissəsini su ilə təmin edir. Qara-Ağac Kənzərd, Çehçəşmə və Sohark bulaqlarının qovuşmasından əmələ gəlir və Şirazın Ərcan hissəsindən çıxıb Qala Çobi kəndindən keçərək Kövərə çatır və nəhayət 700 km-ə yaxın yol qət edərək Fars körfəzinə tökülür. Bu çayın uzunluğu 20-400 metr arasında dəyişir. Cəhrom yaxınlığındakı Salman Farsi bəndi bu çayın üzərində tikilmişdir.

Bəhmən Kəvər bəndinin tarixi və tətbiqi

Mütəxəssislərin fikrincə, Bəhmən Kovar bəndinin tikintisi Əhəmənilər dövrünə (e.ə. 550-330-cu illər) aiddir. Bu bənd indi də dayanır və təxminən 25 əsrdən sonra Kövərin əkin sahələrinə su paylayır.

O dövrün alətləri və mühəndislik biliklərini nəzərə alsaq, belə bir quruluşun inşası çox təəccüblüdür. Bu bəndin tikilməsinin əsas məqsədi suyun səviyyəsini yüksəltmək və Kovar düzündə istifadə üçün su axınını yönləndirmək idi. Hazırda Bəhmən Kovar bəndindən verilən su şəkər zavodunun tələbatını ödədikdən sonra Kovar düzünə daxil olur və 20 kəndi suvarır.

Bəhmən Kəvər bəndinin adının mənşəyi

Bu bəndin tikintisini İsfəndiyarın oğlu Bəhmənə aid edirlər. Uzunəlli Ərdəşir kimi də tanınan o, yəqin ki, beşinci Əhəməni padşahı Kserksin oğlu I Ərdəşirdir. I Ərdəşir eramızdan əvvəl 464-cü ildən 424-cü ilə qədər hökmranlıq etmişdir.

Bəhmən Kəvər bəndinin xüsusiyyətləri

Bəhmən bəndinin uzunluğu 130 metr, hündürlüyü isə 9 metrdir. Bu bənd əhəngdaşı, mergel və daşdan bünövrə üzərində daş və məhluldan istifadə edilməklə tikilmişdir. Belə bir təbəqə üzərində bəndin qurulması torpaq bilikləri və yerin teksturasının tanınması haqqında yüksək biliklərdən xəbər verir. Kovar bəndinin tikinti sahəsinin seçilməsi inşaatçıların mühəndisliyinin başqa bir cəhətidir: onlar bəndi iki dağ silsiləsinin yaxınlaşdığı yerdə tikiblər ki, bəndin bir hissəsi dağın qaya gövdəsi üzərində, digər hissəsi isə tikilsin. çayın qaya yatağında tikilir və strukturun möhkəmliyi artır. Bəhmən Kovar bəndinin bu günə kimi sağ qalmasının səbəblərindən biri də onun qarşısında təbii sakit gölməçə salınmasıdır. Bu gölməçə bir neçə metrlik marn təbəqəsidir ki, su axını ilə tədricən eroziyaya məruz qalaraq suyun burulğanını aradan qaldırır və çay boyunca rəvan axmasına şərait yaradır. “Su kranları” adlanan beş drenaj çuxurunun olması sahildə gözəl şəlalələr yaradır və bənddən körpü kimi istifadə etməyə imkan verir. Bəndin arxasındakı su, bir neçə sapma kanalı ilə metal siyirtmələr vasitəsilə Nahar Azama daxil olur və kənd təsərrüfatı üçün aşağı axın kəndlərinə gedir.

Bəhmən Kovar bəndinin mühəndislik incəlikləri

Bəndin arxasındakı təbii gölməçələrin dərinliyi səkkiz metrə qədərdir və bəndin kanalları tamamilə əl ilə qazılıb. Maraqlıdır ki, təxminən 40 il əvvəl bəndin bərpası üçün əməliyyat aparılıb və orada bəndin yuxarı hissəsi sement və armaturdan istifadə edilərək möhkəmləndirilib, lakin bu gün sement aşınıb və armaturlar görünür. Bu buraxılış 25 əsrdən sonra su axınına və müxtəlif daşqınlara tab gətirən tikilinin tikintisində materialların seçilməsində və icrasında hansı dəqiqlik və məharətdən istifadə edildiyini göstərir.

Bəhmən Kovar bəndinin milli əsər kimi qeydiyyatı

Bəhmən Kovar körpüsü və bənd kolleksiyası miladi 1933-cü ildə (miladi 1312) İranın milli əsərləri siyahısında qeydə alınmışdır.