Coyom came məscidi, daş mehrabı və minbəri olan 500 illik bir bina

Coyom came məscidi, daş mehrabı və minbəri olan 500 illik bir bina

Coyom Came Məscidi Coyom şəhərinin tarixi tikililərindən biridir və ehtimal ki, köhnə atəş məbədinin qalıqları üzərində tikilmişdir.

Fars əyaləti hər yerdə maraqlı tarixi və mənzərəli abidələrin göründüyü geniş bir əyalətdir. Bu əyalətin cənubundakı kiçik Coyom qəsəbəsində yerləşən və yaşı 500 ildən çox olan bu əsərlərdən biri də Coyom Məscididir.

Coyom şəhərinin tarixi

Coyom qədim şəhərlərin yaxınlığında yerləşməsi burada insanların məskunlaşmasının tarixdən əvvəlki dövrlərə aid olması fərziyyəsini gücləndirir. İran əfsanələrində od məbədinin tikintisindən bəhs edilir ki, bu da çox güman ki, Coyom şəhəri yaxınlığındakı Azər Fərnbağ od məbədi ilə eynidir. Bəziləri hesab edir ki, Coyom adının Cəmşid Cam ləqəbi ilə ortaq mənşəyi var.

İslamın İrana gəlişi zamanı Darabgerd Farsın üçüncü böyük əyaləti və Darabgerdin mühüm şəhərlərindən biri olan Coyom əyaləti idi. Eramızın 10-cu əsrindən qalan kitabların birində Coyom İpək yolunun Bəndər-Sirafa gedən yolunun əsas şəhərlərindən biri kimi qeyd olunur. Belə olan halda bu marşrutla ticarət o dövrün iqtisadiyyatını və cəmiyyətini gücləndirmişdir. Bu çiçəklənmə Səfəvilər dövründə (XVII əsr) Göyimdən keçən avropalı səyyahların məlumatlarında da qeyd olunur. Sonrakı dövrlərdə Coyom yerli hökmdarların iştirakı ilə idarə olundu və 2022-ci ildən şəhər kimi tanınır.

Bu şəhərin iqtisadiyyatı əkinçilik və heyvandarlığa əsaslanır və ən mühüm məhsulları buğda, arpa, pambıq, sitrus meyvələri, küncüt və xurmadır. Təbii ki, portağal, naringi, əhəng və qreypfrut kimi bağ məhsulları da Joimdə əldə edilir. Coyom şəhərinin Fars körfəzinə yaxınlığı bu şəhərin bir qisminin Fars körfəzi ölkələrində işləməsinə səbəb olub.

Tarixin enişli-yoxuşlu yollarında Coyomda çoxlu tarixi əsərlər qalıb və bu şəhərin Böyük Məscidi də bu əsərlərdən biridir.

Coyom məscidinin tarixi

Hal-hazırda Coyom Came məscidində olan iki kitabənin üzərindəki mətn onun yaşını aydın şəkildə müəyyən etmişdir. Birinci kitabədə tikilmə tarixi ilə yanaşı (hicri 1097-ci il miladi 1685-ci ilə bərabər) kitabənin banisi və yaradıcısının adı da qeyd olunur. Məscid tikməyin fəziləti, İslam Peyğəmbəri və onun canişinlərini mədh edən hədislərin ifadələri bu kitabədə görünən digər məzmunlardır.

Qədim və çox mürəkkəb nəstəlik xətti ilə yazılmış ikinci kitabədə 70 x 47 sm ölçüdə lövhədə yeddi cərgədə Quran ayələri həkk olunub. Həmçinin orada hicri 1119 (miladi 1707) tarixi və kitabənin müəllifinin adı da yazılıb.

2013-cü ildə baş verən əməliyyatda Binanın bərpası üçün məscidin bünövrə və materiallarından fərqli olan daş və məhluldan hazırlanmış bünövrələr alınmışdır. Sonralar bərpa və laylama zamanı divar plitələrində də fərqlər göründü. Bütün bu tapıntılar mütəxəssisləri indiki məscidin, ehtimal ki, od məbədinin qalıqları üzərində tikildiyinə inandırdı.

Coyomun qərb ərazilərində Kariyan atəş məbədinin (Azər Fərənbağ atəşgahı) olması bu fərziyyəni xeyli gücləndirir.

Coyom came məscidinin memarlığı

Bu məsciddə cəmi 21 böyük tağ, 12 kiçik tağ və 16 taxça var. Bu tağların bəziləri yer açmaq üçün yöndəmsiz şəkildə bağlanmışdır. Nəzarətsizlik ucbatından bəzi avadanlıqların və bəzi dəmir qapıların quraşdırılması məscidin möhkəmliyini və əzəmətini məhv edib.

Lakin məscidin minbəri və mehrabı hələ də ayaqdadır. Mehrabın yanında 12 pilləli daş minbər quraşdırılıb. Bu minbər kimi mehrab daşdandır və onu bəzəmək üçün moqranlar var.

Bir neçə il əvvələ qədər məscidin abadlaşdırılması məqsədi ilə cahillər tərəfindən dağıdılan məscidin həyətinin ortasında çox gözəl kafel hovuz var idi. Məscidin giriş qapısına, qübbəsinə, nəfinə və qabağına paralel olan gözəl tağlar və yarımtağlar da bu prinsipsiz hərəkətlər nəticəsində dağıdılıb.

Coyom məscidinin milli qeydiyyatı

Came məscidi miladi 1998-ci ildə (hicri-şəmsi 1377) İranın milli abidələri siyahısında qeydə alınıb.