Esfəndabad Hacı Xan qalası, divarları 2,5 metr qalınlığında olan kərpic qaladır

Esfəndabad Hacı Xan qalası, divarları 2,5 metr qalınlığında olan kərpic qaladır

Əbərkuh bölgəsindəki bir kənddə yerləşən Hacı Xan Esfəndabad qalasının 200 yaşı var, divarlarının qalınlığı 2,5 metr, hündürlüyü 10 metrdir.

Əbərkuh şəhərinin Əsfəndabad kəndində Qacarlar dövrünə (XVIII əsr) aid bir qala var. Hacı Xan Əsfəndabad qalası kimi tanınan bu bina köhnə qalanın qalıqları üzərində tikilmişdir.

Esfəndabad kəndi

ƏsfəndabadAbarkuh qraflığının kəndlərindən biridir. Mütəxəssislərin fikrincə, kənd yəqin ki, üç min ildən çox əvvələ gedib çıxır. Bu kənd şərqə zərif enişli düzənlikdə yerləşir. Əsfəndabadın iqlimi isti və qurudur və İranın mərkəzi səhrasının isti və quru bölgələrində salınmış digər şəhər və kəndlər kimi, binalarda istifadə olunan əsas materiallar kərpic və palçıqdır. Kənd düz torpaqda yerləşdiyi üçün onu pis adamların hücumları kimi potensial təhlükələrdən qorumaq üçün heç bir təbii maneə yox idi. Ona görə də onlar qalalar yaratmışlar və bütün bunlardan ən böyüyü, ən sabiti və ən gözəli Hacı Xan qalasıdır.

Esfəndabad kəndinin tarixi

Tarixi mətnlərə görə, Əsfəndabadkeçmişdə Esfənddar kimi tanınıb və bölgənin 12 ən böyük kəndindən biri sayılırdı. Əvvəllər ölkənin bölgüsündə bu kənd İsfahan vilayətinin tərkibində idisə, bu gün Yəzd əyalətinin Abarkuh qraflığında yerləşir. Görünür, kənd tarixi Abarkuh şəhərindən daha qədimdir. Bu kənd keçmişdə İpək Yolu üzərində yerləşirdi. Ona görə də sultanlar öz yürüşləri zamanı oradan keçirdilər. Əsas İpək Yolu Əsfəndabaddan 12 kilometr cənubda Ağ və Qalatkoh dağlarından keçirdi və bu kəndin əhalisi arasında “Dəvə yolu” kimi tanınırdı.

Əsfəndabad harada yerləşir?

Əsfəndabaddan Yəzdə qədər olan məsafə təxminən 170 kilometr, Abarkuh şəhərindən isə 30 kilometrdir. Kənd dəniz səviyyəsindən 1472 metr hündürlükdə yerləşir və hazırda əhalisinin 1500 nəfərdən çox olduğu təxmin edilir. Kənd Abarkooh səhrasının qərbində yerləşir və ona gedən yol tamamilə asfaltdır. Əsfəndabadqərbdən Evklid dağlarının davamı sayılan Daxili Zaqros dağ silsiləsinə aparır. Şərq tərəfdə Herat və Mərvəst səhraları kəndin sərhədini qeyd edir.

Esfandabadın havası

Əsfəndabadisti və quru iqlimə malikdir və gecə ilə gündüz arasındakı temperatur fərqi və az yağıntı onun iqliminin xüsusiyyətlərindəndir. Bu kəndin qışı mülayim, yayı isə isti və çox quraq keçir. Qışda havanın temperaturu mənfi 10 dərəcəyə, yayda isə 43 dərəcəyə çatır. Buna görə də kəndin illik temperatur diapazonu Selsi üzrə 53 dərəcəyə çatır. Esfandabadda illik yağıntı təxminən 75 mm-dir. Əsfəndabadda yağıntılar yağış şəklindədir və orada nadir hallarda qar yağır. Yağıntılar da tez-tez qışın sonu və erkən yaz aylarında baş verir. Kəndin suya ehtiyacı minilliklər yaşı olan su kəmərlərindən istifadə etməklə təmin edilir. Keçmişdə bu su kəmərlərinin ümumi uzunluğu 430 kilometrə çatırdı.

Esfandabadda Hacı Xan qalasının xüsusiyyətləri

Hacı Xan Qalası "Hacı Xan" ləqəbli Abdolreza Xan adlı bir şəxsə məxsus idi. Bu qalanın yanında Nəsrabad su kəmərinin olması onun üçün üstünlük hesab olunurdu. Qalanın cənub girişinin üstündə mühafizəçilərin yerləşdiyi qarovul otağı var. Mühafizə kamerasında lazım olduqda çəkiliş üçün istifadə olunan maili yivlər var. Qalanın dörd tərəfində dörd mühafizə qülləsi də tikilmişdir. Hacı Xan Esfəndabad qalasının içərisində üç ayrı bölmə var idi:

• İşçilərin və fermerlərin daxil olduğu Kəndlilər Seksiyası;

• Hacı xan və ailəsinin iqamətgahı üçün istifadə edilən Xan iqamətgahı,

• Qalanın həbsxanası olan zirzəmi.

Əsas qala binasından aralıda mal-qara saxlanılan yer də tikilmişdir.

Qala 10 metr hündürlüyündə divarlarla əhatə olunub. Qüllələrin hündürlüyü 11,5 metr, qüllələri əhatə edən divarların hündürlüyü isə səkkiz metrə yaxındır. Hacı Xan Esfəndabad qalasının ən hündür hissəsi onun girişindəki gözətçi otağıdır. Bu strukturun hündürlüyü 13 metrə çatır. Qala divarlarının qalınlığı təxminən 250 santimetrdir. Qacarlar dövrünün memarlıq üslubuna uyğun olaraq, divarlar ucaldıqca qalınlığı azalır.

Hacı Xan qalasının milli əsər kimi qeydiyyatı

Bu qala 2019-cu ildə (1398-ci hicri-şəmsi ili) İranın mədəni irsi siyahısında milli abidə kimi qeydə alınıb.