Fəthabad  bağı və onun təhsil-mədəniyyət mərkəzinə çevrilməsi

Fəthabad  bağı və onun təhsil-mədəniyyət mərkəzinə çevrilməsi

Fəthabad  bağı, Təbrizdə, 30 hektarlıq ərazidə yerləşir və hazırda təhsil və mədəniyyət mərkəzi kimi istifadə olunur.

Təbriz hava şəraiti ilə seçilən bir şəhərdir və burada bir neçə bağ mövcuddur; onlardan biri də Fəthabad  bağıdır ki, bu gün «Əl-Qədir Mədəniyyət düşərgəsi» adı ilə təhsil və mədəniyyət kompleksi halına gətirilib. Bu bağ Təbriz şəhərindən 5 km məsafədə, Basmenc yolunun yaxınlığında və Fəthabad  kəndi yaxınlığında yerləşir. Zəncan–Təbriz magistral yolunun bu düşərgənin yaxınlığından keçməsi ona əlçatanlığı çox asanlaşdırır.

Fəthabad  bağının tarixi

Bəzi mənbələrə görə, bu bağın yaranma tarixi bir əsrdən artıqdır. Donald Vilber (1907–1997), İran və İslam memarlığı tarixçisi, İran bağları və köşkleri adlı kitabında bu bağdan bəhs edərək onu belə təsvir etmişdir:

«Bağın mərkəzi meyvə ağacları ilə örtülmüşdür. Uzun su kanalı bütün bağı İranın ənənəsinə uyğun bir şəkildə birləşdirir və ona müəyyən bir harmoniklik verir. Yalnız köhnə köşkün yerinə inşa edilmiş yeni bina bağın harmoniyasını pozur. Əgər bağın cənub hissəsində yerləşən yüksəklikdən daxil olsaq, alçalmalı-qaldırmalı bir küçə ilə qarşılaşırıq və yolboyu fərqli hovuzlar görünür. Bir hissədə isə kanalların yanında yaşıl bitki kənarları var ki, onlar da öz növbəsində sardunya gülləri ilə bəzədilmişdir. Nəticədə bağın ən diqqətçəkici nöqtəsi – dərin hovuzuna çatırıq. Bu hovuz daşlarla əhatə olunmuşdur, çox dərin və ətrafı qədim və möhkəm ağaclarla örtülüdür. Hovuzun şimal hissəsi isə torpaq səviyyəsindən bir az yüksəklikdədir... Bağın heç bir hissəsi təkbaşına olduqca gözəl deyil, lakin bağ ümumilikdə həm cazibədar, həm də sakitdir.»

Vilber, eyni zamanda ABŞ-ın İran üzrə kəşfiyyatçılarından biri kimi də tanınır və o, bağın xəritəsini hazırlamışdır. Xəritə göstərir ki, keçmişdə bağda stabl və tualet kimi binalar olmuş, lakin bu gün onlardan heç bir iz qalmamışdır.

Regionun yaşlı sakinləri bu bağı Təbrizin böyük şəxslərindən biri olan Səədəl-məlikə aid edirlər. Təxminən XIX əsrin ortalarında Təbrizin varlı və tanınmış ailələrindən olan Adəl ailəsi bu bağı satın almışdır. Bu alqı-satqıya bağın kanalı, hovuzu, mövcud binası və Fəthabad  kəndinin bir hissəsi də daxil edilmişdir. Sonrakı dövrdə Adəl ailəsinin mülkiyyətində bağ genişləndirilmiş, mövcud köşk bərpa edilmişdir. Bu bərpadə köşkün bir mərtəbəsi artırılmış və ətrafında yeni tikililər inşa edilmişdir. Bu köşkün təxminən 200 m² sahəsi vardır. Bildirilir ki, keçmişdə Fəthabad  bağı bölgədə əsas olaraq qovun ağaclarının çoxaldıldığı məkan olmuşdur.

Fəthabad  bağının funksiyasının dəyişdirilməsi

1995-ci ildə (1374-cü h.ş.) Fəthabad  bağı alınıb və Şərqi Azərbaycan əyaləti Təhsil İdarəsinin ixtiyarına verilib. Bu səbəbdən bağ «Əl-Ghədir Mədəniyyət düşərgəsi» adlandırılmış və burada təhsil və mədəniyyət məqsədli yeni binalar inşa edilmişdir. Bu dövrdə fidanların əkilməsi və ağacların bərpası, bağın ətrafında divarların tikilməsi, su kanalları, hovuzlar və su anbarlarının bərpası da həyata keçirilmişdir. Bu əlavələr və dəyişikliklər bağın ümumi formasını pozmamışdır.

Fəthabad  bağının quruluşu və görməli yerləri

Fəthabad  bağı nisbətən düz və az meylli ərazidə, şimal–cənub istiqamətində yerləşir. Bu istiqamət bağın köhnə su kanalının axını ilə uyğun gəlir. Bu istiqamətdə 8 skamya və ümumilikdə 18 pilləkəndən ibarət bir piyada yolu salınmışdır. Bu yolun ən aşağı və ən yüksək nöqtəsi arasındakı hündürlük fərqi 305 sm-dir

Fəthabad  bağının milli qeydiyyatı

Fəthabad  bağı və köşkü, hazırda təxminən 30 hektar ərazini əhatə edir və 1999-cu ildə (1378-ci h.ş.) İran Milli Əsərləri siyahısına daxil edilmişdir.