Fin bağının memarlıq xüsusiyyətləri

Fin bağının memarlıq xüsusiyyətləri

Memarlıq hər bir sivilizasiyanın zahiri təzahürlərindən biridir ki, onun dərinliyində xalqların inanc, ayin və yeniliklərinin izlərini görmək mümkündür. Tarix boyu memarlar insanların ehtiyaclarına uyğun tikililər inşa etməklə öz biliklərini genişləndirmiş, məkan quruluşunda və materiallardan, alətlərdən istifadə etməkdə böyük ustalıq qazanmışlar. Bu səbəbdən dünyanın hər bir guşəsində memarlıq həmin bölgənin iqlim və mədəniyyətinə uyğun şəkildə formalaşmışdır. İran memarlığında da tikililər, bəzəklər və incəliklər ölkənin mədəniyyət və iqliminə xas cəhətləri əks etdirir. Onların içində “İran bağı” özünəməxsus xüsusiyyətlərinə görə İran xalqının təbiət sevgisinin rəmzi kimi dünyada tanınmışdır. Hətta bəzi İran bağları UNESCO-nun Ümumdünya İrsi Siyahısına da daxil edilmişdir ki, bunlardan biri də XIX əsrin məşhur və nüfuzlu dövlət xadimi ilə bağlılığı ilə tanınan Fin bağıdır.

Fin Bağı harada yerləşir?

Fin Bağı İsfahan əyalətinin şimalında, Kaşan şəhərində yerləşir. Bu bağın şöhrəti o qədər böyükdür ki, Kaşanın simvolu sayılır. Şəhər Kərkəs dağları ilə Mərkəzi İran səhraları arasında yerləşir və bu xüsusiyyətinə görə qızılgül (qızılgül itburnusu) becərilməsi üçün ən əlverişli məkanlardan biridir. Məşhurdur ki, İranın ən keyfiyyətli gülüstan suyu (qızılgül suyu) məhz Kaşanda istehsal olunur. Kaşanda məskunlaşmanın tarixi isə “Sialk təpələri” arxeoloji abidəsinə əsasən 7 min il əvvələ gedib çıxır. Bu təpələr Fin bağından cəmi bir neçə kilometr məsafədədir.

Fin Bağının tarixi

Bəzi mütəxəssislər Fin Bağının Səfəvilər dövründə (XVI əsr) salındığını bildirirlər, lakin digərləri onun daha qədim tarixə malik olduğunu qeyd edirlər. Məlum olan odur ki, 1572-ci ildə baş vermiş dağıdıcı zəlzələ nəticəsində Kaşanın bir çox hissəsi kimi Fin Bağı da ciddi zərər görmüşdür. Həmin dövrdən sonra bu məkan xalq arasında xarabalığına görə “Köhnə bağ” adlandırılmışdır. Lakin I Şah Abbasın (1587–1629) hakimiyyəti dövründə bağ bərpa edilmiş və şah öz xidmətlərini xatırlatmaq məqsədilə onun adını “Yeni bağ” olaraq dəyişmişdir.

Fin Bağında köşk

Fin Bağı – Əmir Kəbirin qətlə yetirildiyi yer

Əmir Kəbir, Nəsrəddin şahın (1848–1896) ilk baş vəziri olmuş və təqribən üç il bu vəzifəni icra etmişdir. Qısa müddətli fəaliyyətinə baxmayaraq, onun həyata keçirdiyi genişmiqyaslı islahatlar onu İran tarixinin ən böyük simalarından birinə çevirmişdir. Lakin vəzirliyinin sonunda saray çevrələri və xarici dövlətlərin təzyiqi ilə Nəsrəddin şah tərəfindən ləğv edilərək Kaşana sürgün edilmiş, burada – 1852-ci ildə (hicri-şəmsi 1230) Fin hamamında qətlə yetirilmişdir. Nəsrəddin şah dəfələrlə bu əmrindən peşmanlığını ifadə etsə də, İran tarixində açılmış bu yara heç vaxt sağalmamışdır.

Fin Bağının memarlığı və xüsusiyyətləri

İranda bir çox yer “Fin” adını daşıyır. Güman edilir ki, “Fin” sözü suyun bol olduğu məkanları ifadə etmək üçün işlədilmişdir. Fin Bağının hazırkı məkanında salınması da məhz suyun bolluğu ilə bağlıdır. Hazırda da bağın içərisindən və ətrafından “Süleymaniyyə bulağı”ndan çıxan su axır. Bağın həyətində çoxlu sərv və çinar ağacları əkilmişdir. Buradakı ağacların sayı 500-dən çoxdur və bəzilərinin yaşı 450 ildən artıq qiymətləndirilir. Bəzi tədqiqatçılar bağın layihə müəllifinin məşhur riyaziyyatçı Qiyasəddin Cəmşid Kaşani (XIV–XV əsrlər) və ya alim və memar Şeyx Bəhai (XVI–XVII əsrlər) ola biləcəyini ehtimal edirlər.

Bağın ən gözəl elementlərindən biri firuzəyi kaşılarla bəzədilmiş böyük hovuzdur. Bağın arxa hissəsində isə kiçik bir hovuz yerləşir ki, onun suyu gil borular vasitəsilə bağın fəvvarələrinə ötürülür.

Fin Bağının milli və beynəlxalq qeydiyyatı

Fin Bağı 1935-ci ildə (hicri-şəmsi 1314) İranın milli irs siyahısına daxil edilmişdir. 2011-ci ildə (hicri-şəmsi 1390) isə “İran bağları” adı altında daha 8 bağla birlikdə UNESCO-nun Ümumdünya İrsi Siyahısına salınmışdır.