Təng Çouqan və onun sirli daş kitabələri
Təng Çouqan və onun sirli daş kitabələri
Təng Çouqanda üç Sasani padşahının qələbələrindən bəhs edən təxminən 1800 il yaşı olan altı daş kitabə var.
Qədim Bişapur şəhərinin yaxınlığında eramızın III əsrinə aid tarixi izlərin göründüyü dərə var. “Təng Çouqan” Şapur çayının başladığı yerdir və orada Sasani padşahlarının görkəmli oymağı yaradılmışdır. Bu barelyeflər Nəqşi Rüstəm və Bisotun barelyef lərinə bənzəyir və yüksək tarixi dəyərə malikdir.
Ad vermə səbəbi
Deyilənə görə, Təng Çouqan ənənəvi çoqan oyununun oynanıldığı və Sasani şahlarının əyləndiyi yer olub. Tamamilə İran idman növü olan polo oyununda iki qrup atlı tutduqları çubuqların zərbələri ilə atı rəqibin qapı xəttinin üstündən keçirməyə çalışır.
Təng Çouqan qədim abidələri
Tanq Çoqanda “Şapur mağarası” adlı mağara yerləşir. Bu mağarada Şapur Sasani heykəli var. Tang Çoqan adlı üç kənd, Yuxarı, Aşağı və Orta da əkin sahələrinin salındığı bu dərədə yerləşir. Ona görə də Tanq Çoqanı ziyarət etmək təkcə tarix həvəskarları üçün deyil, həm də təbiətsevərlər üçün cəlbedici olacaq.
Tan Çoqanda I Şapur (miladi 240-270-ci illərdə hökm sürmüş), I Bəhram (miladi 271-274-cü illərdə hökm sürmüş) və II Bəhrama (miladi 274-293-cü illərdə hökm sürmüş) aid altı barelyef vardır. Bu barelyef lər bu dövrdə oyulmuş oxşarlardan daha sıx və böyükdür.
Əgər Tanq Çoqana Bişapur tərəfdən daxil olsanız, solda (şimalda) dörd babarelyef və sağda (cənubda) iki babarelyef görəcəksiniz. Onların arasında üç barelyef in ölçüsü 30 kvadratmetrdən çoxdur və onlarda 30-dan çox fiqur tanına bilər.
1. I Şapurun ilk babarelyefi
Bu barelyef I Şapurun Roma imperatoru üzərində qələbəsindən bəhs edir və I Şapur və Ahura Məzdanın at sürərək üz-üzə durmasını göstərir. Roma imperatoru Qordianın cəsədi Şapur atının, Əhriman isə Ahura Mazdanın atının ayaqları altındadır. Digər Roma imperatoru Filip də Şapurun atının qarşısında diz çökür.
2. I Şapurun ikinci babarelyefi
Səhnənin mərkəzində at sürən I Şapurun profili görünür. Şapur konqres tacı taxır və sağ əli ilə Roma imperatoru Valerianın biləyindən tutur. Digər Roma imperatoru Filip onun qarşısında diz çökür və bədənində iki qanadı olan çılpaq uşaq uçur. Sol və sağdakı iki cərgədə şahın atlıları və zabitləri təsvir edilmişdir.
3. I Şapurun üçüncü babarelyefi
Bu petroqlifdə 100-dən çox fiqur tanına bilər. Bu barelyef həm də Şapurun Roma imperatorları üzərində qələbəsindən bəhs edir. Bu əsər kvadrat çərçivədə çəkilir və onun mərkəzində Şapur at sürərkən, Valerianın əlindən tutaraq əsir kimi görünür. Filip onun qarşısında diz çökür və Gordianusun cəsədi atının dırnaqları altındadır. Şəklin sağ tərəfində at sürən 71 iranlı general var. Təəssüf ki, bu ərazidə suyun keçməsi və qayaların aşınması səbəbindən bu başçıların başı itib. Solda Roma ordusu atlara minmiş beş cərgədədir. Şəklin yuxarı hissəsində insanlar əllərində tac, iki şir, qızıl və gümüş sikkələr gəzdirirlər.
4. II Bəhramın ilk barelyefi
Bu əsərdə II Bəhramın üsyançılar üzərində qələbəsi təsvir edilmişdir. Bəhramın uzun saqqalı və saçı var, başında qanadlı tac var. II Bəhramın dar gödəkçəsi və boş şalvarı da diqqəti cəlb edir. Qarşısında geyimi və zahiri görünüşü ona bənzəyən Bəhramın sərkərdələrindən biri dayanır və təsviri açıq-aşkar tanınır. Bu sərkərdənin arxasında üç ərəb ağsaqqalı, uzun paltar geymiş üç nəfərlə birlikdə at və dəvə kimi hədiyyələr gətirdilər.
5. II Bəhramın ikinci barelyefi
Bu işin ölçüləri 5 ilə 5,1 metrdir. Bu petroqlifdə II Bəhramın fiquru daha böyükdür və sağ əlində bayraq, solunda isə qılınc sapı var. Padşahın sağında Sasani saray əyanları təzim edir, solunda isə insanlar özləri ilə iki əsir gətirirlər. II Bəhramın arxasında 10 ağsaqqal var. Şəklin sonunda bir fil də görünür.
6. I Bəhramın barelyefi
Bu əsərdə I Bəhramın Ahura Məzdadan ilahi qurban alması təsvir edilmişdir. Onun Roma ordusuna qarşı müharibədə qələbəsi də bu petroqlifdə görünür. Altı petroqlif arasında bu əsər ən bütöv və qırışlarda və geyimdə daha incə təsvir edilmişdir.
Pətoqlifin sol tərəfində Ahura Mazda ata minir və əlində kral üzüyü ilə birlikdə tacı tutur. Sağda Bəhram tac taxıb, at üstündə oturub.
Təng Çouqan Abidəsinin Milli Əsər kimi Qeydiyyatı
Təng Çouqan miladi 1932-ci ildə (hicri-şəmsi 1310) İranın milli abidələri siyahısında qeydə alınıb.
Ad | Təng Çouqan və onun sirli daş kitabələri |
Ölkə | İran |
Vilayət | Fars |
Şəhər | Caseron |
Növ | Tarixi |
Registration | Milli |