Göyçə Qala Qayalıq Quruluşa Malik Qədim Qala

Göyçə Qala (Güycəqala): Qayalıq Quruluşa Malik Qədim Qala

Marağa Şərqi Azərbaycan əyalətinin çox sayda tarixi və təbii görməli yerlərinə görə böyük şöhrət qazanmış şəhərlərindən biridir. Bu şəhərdə 100-dən çox tarixi əsər və bir neçə qədim təpə mövcuddur. Bəlkə də bu şəhərin ən məşhur əsəri, vaxtilə beynəlxalq elm mərkəzi və müxtəlif millətlərdən olan alimlərin elmi tapıntılarını mübadilə etdiyi yer olan rəsədxanasıdır. Göyçə Qala (Göyçə Qalası) isə üç min illik daşyonma (həkkaklıq) işləri sayəsində xüsusi yer tutan bu şəhərin başqa bir tarixi abidəsidir.

Göyçə Qala Marağa şəhərinin 45 kilometr cənub-şərqində, Səracu hissəsinin Quriçay bölgəsində (dehistanında) yerləşir.

Göyçə Qalasının Xüsusiyyətləri

Göyçə Qalanı Marağanın digər tarixi əsərlərindən və oxşar qalalarından fərqləndirən əsas cəhət onun qayalıq memarlığıdır. Bu qala Urartular dövründə (e.ə. I minillik) tikilmişdir və onun adı "Yaşıl Qala" deməkdir. Əlbəttə, bəziləri bu qalanın əsasının İslam dövrünə aid olduğunu güman edirlər. Bu adın verilməsinin səbəbi qalanın tikildiyi ərazinin təbii quruluşu ilə bağlıdır. Qalanın şimal hissəsində qayalar mavi-yaşıl rəngdədir. Bu qalanın şöhrəti sayəsində ətrafdakı dağlar da Göyçə Qala Dağları kimi tanınır.

Bir çox digər müdafiə qalaları kimi, bu qalanın da hündür qayaların üzərində yerləşməsi ona girişi çox çətinləşdirmişdir. Bu xüsusiyyət istifadə edildiyi dövrdə qalanın təhlükəsizliyini çox yüksək səviyyədə təmin edir və onu keçilməz edirdi.

Göyçə Qalasının Müxtəlif Hissələri

Göyçə Qala dağın içərisində yerləşən kiçik bir qaladır və onun ərazisi daş səth üzərində yerləşir. Əslində, qala insan tərəfindən tikilməyib, daha çox qayaların içərisində olan təbii boşluqlardır ki, insanların daşyonma işləri onu yaşayış və digər məqsədlər üçün daha əlverişli hala gətirmişdir. Qırıq daşlardan istifadə edilərək bu ərazidəki dəliklər və yollar bağlanmışdır. Qalanın girişində böyük bir qapı vardı ki, bu da bir tunelə birləşirdi. Bu tunel, ehtimal ki, mal-qaranın saxlanılması üçün istifadə olunurdu. Bundan əlavə, bu cür uzun dəhliz qalaya daxil olan hücumçulara qarşı daha yaxşı müdafiə imkanı yaradırdı.

Bu qalada su anbarı, pilləkən, yaşayış platformaları, sərdabə və zal daxil olmaqla müxtəlif hissələr yaradılmışdır. Qalanın zalı tağvarı formada idi və tavanı düz idi. Zalın şimal divarında lazımi işığı təmin etmək üçün 90x70 santimetr ölçülərində bir oyuq (həfrə) açılmışdı. Qalanın qalıqlarında, kiçik otaqların girişlərində qapıların dayağının yerləşdiyi dəliklər görünür. Qalanın xaricində, ətrafa hakim olacaq şəkildə yerləşdirilmiş bir neçə platforma mövcuddur. Ehtimal ki, bu platformalar həm qala sakinlərinin oturub dincəlməsi, həm də gözətçilik üçün istifadə olunurdu. Qalada, qayanın özündən yonulmuş, bir neçə pilləvari platforma (mərtəbə) var idi. Yonulmuş 30 ədəd 30 santimetrlik pilləkən müxtəlif mərtəbələrə çıxış yolunu təşkil edirdi. Beləliklə, qalanın sərt yamacları arasında hərəkət etmək mümkün olurdu.

Qalanın su anbarı iki hissədən ibarətdir. Bu su anbarının qayanın içərisində qazılması çox ustalıqla aparılmışdır və ölçüləri 4x6 metrdir. Su anbarının iki girişi var ki, onlardan birinin ölçüsü 100x150 sm, digərinin isə 70x100 sm-dir. Bu su anbarı qalanın ikinci dərəcəli hissələrindən sayılsa da, tağvarı tavanına görə böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu su anbarında onun su təminatçısı olan bir bulaq yerləşir. İslam dövründə binaya bəzi əlavələr edilmişdir. Qalanın cənub-şərqində Səlcuqilər dövrünə (XI və XII əsrlər) aid bir qəbiristanlığın əlavə edilməsi bu əlavələrdən biridir.

Göyçə Qalasının Milli Qeydiyyatı

Bu əsər 2003-cü ildə (hicri-şəmsi 1382) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir.

Təqdim etdiyiniz mətni dəqiq, qrammatik qaydalara uyğun, anlaşılan və sadə Azərbaycan dilinə tərcümə edirəm.