Razlıq və Onun Sirlərlə Dolu Arxeoloji Abidələri

Razlıq və Onun Sirlərlə Dolu Arxeoloji Abidələri

2800 il əvvəl Azərbaycanda hələ də fəaliyyətlərinin və hökmranlıqlarının izləri və qalıqları qalan tayfalar yaşayırdı.

Dağətəyi ərazilər əlverişli iqlimi və məhsuldar torpağı sayəsində insan məskəni üçün uyğun bir mühit hesab olunur, buna görə də ilk insan yaşayış məskənlərini məhz belə bölgələrdə axtarmaq olar. İranın tarixi əyalətlərindən biri olan Şərqi Azərbaycan vilayətində hələ də çox tanınmayan və bakirə, toxunulmamış şəkildə qalan qədim yaşayış məskənləri mövcuddur. Razlıq da məhz bu ərazilərdən biridir ki, bəlkə də turistlərin çoxu onu çox gözəl və cəlbedici təbiətinə görə tanıyır, lakin onun sirlərlə dolu tarixindən xəbərsizdirlər.

Razlıq Harada Yerləşir?

Razlıq kənd icması yerli ləhcədə "Razlax" da deyilən Sərab şəhristanının tabeliyindədir. Bu kənd icması Sərab şəhərindən altı kilometr məsafədə yerləşir və şimaldan Səhənd dağları ilə əhatə olunmuşdur. Kənd icmasının mərkəzi olan Razlıq kəndində təxminən 2500 nəfər yaşayır. Kənd sakinlərinin əksəriyyəti əkinçiliklə məşğuldur, baxmayaraq ki, orada mal-qara və qoyunçuluq da mövcuddur. Bu kənddə "Sərabı" adlanan xüsusi bir inək növü var. Kənd əhalisi Türk dilində danışır və qonaqpərvərliyi ilə tanınır.

Razlıq ətrafındakı dağlar sıx bitki örtüyündən məhrumdur, lakin bir neçə kilometr uzanan bir dərədə yerləşən kəndin gözəl təbiəti onun tarixi abidələri ilə yanaşı, Razlığı turistlər üçün cəlbedici bölgələrdən birinə çevirmişdir. Təbii və tarixi əsərlərin bir yerdə olması, heç bir turistin Razlıq səfərindən peşman olmayacağı şəraiti təmin etmişdir!

Razlıq Qalası və Kitabəsi

Razlıq kəndində 1968-ci ildə (1347-ci il Şəmsi) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmiş Urartu mixi yazısı ilə qədim bir kitabə mövcuddur. Urartular Miladdan əvvəl IX əsrdə bir hökumət quran Cənubi Qafqaz dağlarından olan tayfalar idi. Urartular fəthləri zamanı Azərbaycan bölgələrinə də daxil olmuş və bu gün Sərab şəhristanının yerləşdiyi ərazini işğal etmişlər. Ararat Krallığı da adlandırılan Urartu hökuməti Miladdan əvvəl təxminən 600-cü ildə məhv olmuşdur. Bu hökumət haqqında mövcud olan məlumatların çoxu Assur yazıları ilə əlaqədardır. Urartuların memarlığı xüsusi və dəbdəbəli idi və onlardan sonra hakimiyyətə gələn Madalılara və Əhəmənilərə böyük təsir qoymuşdur. Bu hökumət öz dövründə Xəzər dənizi ətrafındakı ticarəti genişləndirmiş və mövcudluğunun bir dövründə davamlı bir qüdrət əldə etmişdir.

Kitabəni görmək üçün Razlıq kəndindən Dizic kəndinə tərəf hərəkət etmək lazımdır. Razlıq kitabəsi 110 x 82 sm ölçülərində, I Rusa'nın oğlu Urartu hökmdarı II Argiştinin (Miladdan əvvəl 730-685-ci illərdə hökmranlıq edib) əmri ilə 16 sətirdə yazılmışdır. Bir alman arxeoloq bu kitabəni 1971-ci ildə (1350-ci il Şəmsi) tərcümə etmişdir. Kitabənin mətni II Argiştinin müharibədəki qələbələrinin və o dövr dünyasının bəzi ərazilərini fəth etməsinin təsvirinə həsr olunmuşdur.

Ağ Dizic kəndinin qərbində, Razlıq çayının kənarında bir qala yerləşir ki, Sərab şəhərindən 11 kilometr məsafədədir. Bu qala Razlıq kitabəsinin yaxınlığında yerləşir və gümanlara əsasən, tarixi Miladdan əvvəlki birinci minilliyə və Urartuların hökmranlığı dövrünə gedib çıxır. Bu qalanın qalan qalıqları göstərir ki, qalanın quruluşu nəhəng bir binadan ibarət olmuşdur. Qala bir dağın üstündə yerləşir və 2008-ci ildə (1386-cı il Şəmsi) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir.

Bu bölgədə hələ də genişmiqyaslı qazıntılar aparılmamışdır, lakin aparılan qazıntılar zamanı iki şüşə parçası, bir daş alət, iki dəmir oksid parçası və iki sümük tapılmışdır. Həmçinin, bu bölgədə Hicri V əsrə aid bir sikkə tapılmışdır ki, İslami dövrə (Hicri IV və V əsrlərə və ya Miladi XI və XII əsrlərə) aid şirli və şirsiz saxsı qablarla yanaşı, bu bölgədə məskunlaşmanın uzunmüddətli və davamlı olduğunu göstərir.