Marağa Mehr Məbədinin Tarixçəsi və Möcüzələri

Marağa Mehr Məbədinin Tarixçəsi və Möcüzələri

Marağa Mehr Məbədi dağın içində, əllə qazılmış bir məkandır ki, əsrlər öncə Sufilərin və Ariflərin toplaşdığı yer olmuşdur.

Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, keçmişdə İranda Mehrpərəstlik (Mitraizmin) ayini geniş yayılmışdı. İran tarixinin bəzi dövrlərindən qalan bir çox tarixi əsər bu fərziyyəni təsdiqləyir. Marağa Mehr Məbədi də məhz bu tarixi əsərlərdən biridir ki, böyük ehtimalla, keçmişdə Mitra (Mihr) ilahəsi və ya İzədmehr pərəstişi ilə bağlı ayinlərin keçirildiyi bir məkan olmuşdur.

Mitraizm (Mehrpərəstlik) Nədir?

Mehrpərəstlikdə (Mitraizmdə) Günəş və Nur hörmət edilən simvollar hesab olunur. Əldə edilən sübutlara əsasən, bu ayin Sasanilər dövründə (224-651 Miladi) yayılmışdı və Roma ilə Qərbi Avropaya qədər genişlənmişdi. Bu bölgələrdə Mehrpərəstlik "Mitraizm" adı ilə məşhurlaşdı.

Mehrpərəstlər öz dini ayinlərini və mərasimlərini "Mehrabə" adlanan bir yerdə toplaşaraq icra edirdilər. Mehrabə elə tikilirdi ki, Günəş işığı adətən sübh, günorta və qürub vaxtı onun içinə düşsün. Mehrpərəstlər inanırdılar ki, məbədin içinə düşən günəş işığı Mitranın zühurunun (ortaya çıxmasının) əlamətidir. İslam İrana daxil olduqdan sonra məscidlərdə namaz qılınan yer "Mihrab" adlandırıldı ki, bu da böyük ehtimalla "Mehrabə" adından götürülmüşdür.

Marağa Mehr Məbədinin Xüsusiyyətləri və Memarlığı

Bir çox qədim İran məbədi əl ilə oyularaq və qayaların içində yaradılmışdır. Marağa Mehr Məbədi də dağın içində və yerin altında yaradılmış bu cür əl ilə oyulmuş məbədlərdən biridir. Məbədin divarlarında taxça (rəf) kimi istifadə olunan çatlar (oyuqlar) görünür. Məbədin mərkəzi zalı düzbucaqlı formalıdır və ətrafındakı üç günbəz formalı məkana üç giriş yolu var. İbadətgahın dəyirmi otaqları onun ən maraqlı hissələrindən biri hesab olunur. Bu məbəddə Mitraizm ayininin iyerarxiyasını ifadə edən əlamətlər görünür.

Marağa Mehr Məbədi tufan və səma bəlaları zamanı hakimlərin və varlıların sığınacağı idi. Bəziləri inanır ki, bu məbəd Sufilərin və Ariflərin təkliyə çəkildiyi bir yer olmuşdur. Onların fikrincə, Sufilər Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin dövründə bu məbəddə toplaşıblar. Şeyx Səfiəddin Ərdəbili 1501-1736-cı illərdə İranda hökmranlıq edən Səfəvilər sülaləsinin şahlarının babasıdır. O, 1275-1334-cü illər arasında Sufilərin rəhbəri olmuşdur. Bu məbədin ərazisində qədim bir qarağac ağacı mövcuddur. Həmçinin, məbədin ətrafında insan tərəfindən oyuqlar açılmış bir qaya parçası da görünür.

Marağa Mehr Məbədinin Digər Adları

Bu məbəddə Molla Məsum Marağai adlı bir şəxsin qəbri yerləşir. O, XIV əsrdə yaşamış Marağa şəhərinin məşhur dini alimlərindən biri idi. Bu dini alimin qəbrinin olması səbəbindən bu məbədi "İmamzadə Məsum" da adlandırmışlar. Həmçinin, keçmişdə qədim İran ilahlarından olan "Mehr"in doğulduğu yer kimi görünən bir mağaranın mövcudluğu bu yerin "Mehr İbadətgahı" kimi də tanınmasına səbəb olmuşdur. Məbədin yaxınlığında bir qəbiristanlıq da var.

Marağa Mehr Məbədinin Tarixçəsi

İndiyə qədər Mehr Məbədinin ərazisində genişmiqyaslı qazıntılar aparılmamışdır, lakin mütəxəssislərin fikrincə, bu yerin əl ilə qazılması onun Mehrpərəstlik məbədi kimi istifadə olunduğunu təsdiqləyir. Görünür ki, məbəd Parfiya dövründə tikilmişdir. Bu fərziyyə doğru olarsa, bu məbədin yeddi min ilə qədər yaşı var. Daha sonra Elxanilər dövründə (1256-1356 Miladi / 654-754 Hicri Qəməri) bu binada dəyişikliklər edilmişdir. Quran kitabəsinin quraşdırılması bu dəyişikliklərdən biridir. Bəzi tədqiqatçıların dediyinə görə, Marağada Mehrabələr mövcud idi ki, onların arasından yalnız Mehr Məbədinin Mehrabəsi və Rəsədxananın ətrafındakı bir neçə mağara qalmışdır.

Marağa Mehr Məbədi Haradadır?

Bu məbəd Marağadan altı kilometr məsafədə, "Vərcü" adlı bir kənddə yerləşir. Görünür ki, bu kəndin əsl və köhnə adı "Vəraöy" olub və bu da "Günəş Evi" mənasını verir ("Vər" Azərbaycan Türkcəsində "Günəş", "Eö" isə "Ev" deməkdir), lakin bu adın Azəri ləhcəsində tələffüz çətinliyi səbəbindən dəyişdirilmişdir.

Marağa Mehr Məbədinin Milli Qeydiyyatı

Bu binanın adı 1977-ci ildə (1356 Şəmsi) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir.