Qəzvinin Tehran qapısı, köhnə Qəzvində Tehrana gedən yolun başlanğıc nöqtəsi

Qəzvinin Tehran qapısı, köhnə Qəzvində Tehrana gedən yolun

başlanğıc nöqtəsi

Üç qapısı və səkkiz qülləsi olan Qəzvinin Tehran qapısı bir vaxtlar Qəzvinin ən çox ziyarət edilən qapılarından biri olub.

Qədim şəhərlər öz ətrafında divar və giriş-çıxışa nəzarət edən qapılara malik idilər ki, bununla da öz təhlükəsizliklərini təmin edirdilər. Əgər qədim şəhərlərə səyahət etsəniz, bu cür tikililərin izlərini mütləq görərsiniz. Bu darvazalar yalnız əlaqə və müdafiə funksiyasına malik deyildi – həm də şəhər hökmdarları üçün gəlir mənbəyi hesab olunurdu. Çünki şəhərə giriş və çıxış yalnız bu qapılar vasitəsilə mümkün idi və hökmdarlar buradan keçənlərdən rüsum alaraq yaxşı qazanc əldə edirdilər. Qəzvindəki “Tehran Darvazəsi” həmin qədim şəhərin qalıqlarından biridir və “Köhnə Tehran Darvazəsi” adı ilə də tanınır.

Qəzvinin tarixi

Qəzvin qədim bir şəhərdir və mütəxəssislərin fikrincə, qədim mənbələrdə “Arsas” və ya “Arsasiyə” adları ilə qeyd olunmuşdur. Şəhərin ətrafında bir neçə arxeoloji təpə aşkar edilib. Onların arasında Səgzabad təpəsi daha məşhurdur və bu bölgədə insan məskəninin təxminən 9 min il əvvələ aid olduğunu göstərir.

Qəzvin İranın cənub-şimal və şərq-qərb əlaqə yollarının kəsişməsində yerləşdiyi üçün tarixi boyunca strateji əhəmiyyətə malik olmuşdur. Bəlkə də məhz bu coğrafi üstünlüyə görə I Şah Təhmasib Səfəvi (1514–1576) bu şəhəri paytaxt seçmişdi. Həmin dövrdə şəhərdə geniş tikinti işləri aparıldı və Qəzvinin siması tamamilə dəyişdi.

Səfəvi paytaxtının sonradan İsfahana köçürülməsinə baxmayaraq, Qəzvin öz əhəmiyyətini itirmədi və İranın mərkəzi bölgələrinin mühüm şəhərlərindən biri kimi tanınmağa davam etdi.

Qəzvinin ən məşhur tarixi abidələri bunlardır: Səmiran qalası, Sə’d əs-Səltənə karvansarayı, Cümə məscidi, Meymun qalası, Qəcar hamamı, Sərdar su anbarı, Çehelsütun sarayı və Sepəx küçəsi (İranın ilk küçəsi hesab olunur).

Qəzvində yaylar nisbətən mülayim, qışlar isə soyuq keçir. Şəhərin illik yağıntı miqdarı təxminən 318 millimetr təşkil edir. Qəzvin həm də İranın zəlzələ riski yüksək olan bölgələrindən biridir; tarix boyu bir neçə güclü zəlzələ şəhərdə ciddi dağıntı və itkilərə səbəb olmuşdur.

Qəzvinin Tehran Darvazəsinin tarixi və xüsusiyyətləri

Bu tikili Qacarlar dövrünə (XIX əsr) aiddir və Nəsrəddin şahın (1831–1896) hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir. Tehran Darvazəsi Qəzvinin cənub-şərq hissəsində yerləşir və onun banisi o dövrdə şəhərin hakimi olan Baqırxan Sə’d əs-Səltənə olmuşdur.

Qədim Qəzvin şəhərinin səkkiz digər darvazası da var idi: Rəşt, Bağşah, Təbriz, Həmədən (Moğlavak), Şeyxabad, İmamzadə Hüseyn (Savalan), Xəndəqbar (Kəndvar) və Dərb Kuşk. Bu gün həmin darvazalardan yalnız Tehran və Dərb Kuşk darvazaları salamat qalıb.

Qəzvinin Tehrana nisbətən yaxın məsafədə yerləşməsi səbəbindən, şərqdən, şimaldan və şimal-şərqdən Tehrana və İranın cənub bölgələrinə gedən səyyahlar və tacirlər Qəzvini öz aralıq dayanacağı kimi seçirdilər. Buna görə də Tehran Darvazəsi bir zamanlar çox işlək olmuş və şəhərin əsas girişlərindən biri sayılmışdır. Darvazə Tehrana aparan əsas yolun başlanğıcında yerləşirdi.

Tikili həm də elə bir formada inşa edilmişdi ki, lazım gəldikdə müdafiə məqsədilə də istifadə oluna bilirdi. Darvazə inşa olunduğu dövrdə şəhər divarının xarici kənarında yerləşirdi və şəhər mərkəzindən bir qədər uzaq idi, lakin bu gün şəhər böyüdüyü üçün darvazə artıq şəhər daxilində qalmışdır.

Tarix boyu bir neçə dəfə bərpa olunmuşdur, o cümlədən 1968-ci ildə (1347 hicri-şəmsi) ətraf divarları kaşı bəzəkləri ilə yenidən bəzədilmişdir.

Tehran Darvazəsinin üç tağı vardır: ortadakı tağ daha geniş və hündürdür və iti uclu qövsə malikdir; iki yan tağ isə yarımdairəvi qövs formasında və simmetrik şəkildə tikilmişdir. Adətən giriş-çıxış mərkəzi tağ vasitəsilə həyata keçirilirdi. Darvazənin dizaynında ümumilikdə səkkiz minarə nəzərə çarpır.

Tehran Darvazasinin milli qeydiyyatı

Bu abidə hal-hazırda Qəzvin şəhərinin Köhnə Tehran küçəsinin sonunda, Haşimi meydanının yaxınlığında yerləşir. 1975-ci ildə (1354 hicri-şəmsi) bu tikili İranın milli abidələri siyahısına daxil edilmişdir.