Əhvaz, bir neçə minillik şəhəri

Əhvaz İranın qədim şəhərlərindən biridir, burada çoxlu tarixi abidələr var. Tarixi mənbələrə görə, bu şəhərin adı Xuzistan vilayətinin elam köklü yerli sakinlərinin irqinin adı olan “Xozi” və ya “Hozi” sözündən yaranmışdır.

Tarix boyu Əhvaz

Əhvaz Parfiya hakimiyyəti dövründə (e.ə. 247-224-cü illər) mühüm şəhərlərdən biri olub və Sasanilər dövründə (224-651-ci illər) əsas tekstil sənayesi mərkəzlərindən birinə çevrilib. Coğrafi mövqeyinə görə bu şəhər tarix boyu İranın mühüm ticarət mərkəzlərindən biri olmuşdur.

Əhvaz Sasani imperiyasının ikinci padşahı I Şapurun (miladi 240-270-ci illərdə hökmranlığı) dövründə genişlənmişdir. Şapur əvvəlcə Karunun həm şərq, həm də qərb tərəflərini abad etdi, lakin qərb hissəsi sonrakı illərdə iranlılarla ərəblər arasında baş verən müharibələr səbəbindən dağıdıldı.

Eramızın 9-cu əsrində Sahib əl-Zəncin üsyanı Əhvaza o qədər ziyan vurdu ki, Xuzistan əyalətinin mərkəzi Şuştərə köçürüldü. Səfəvilər dövrünə qədər (miladi XVI əsrin əvvəlləri) Əhvaz kəndə çevrilmişdi. Bu vəziyyət davam etdi və 19-cu əsrdə Əhvaz kiçik bir şəhərdən başqa bir şey deyildi, lakin Əhvazın yenidən genişlənməsinə səbəb olan şey təxminən 1888-ci ildən dünya ticarətinin böyüməsi idi. Bu vəziyyətdən istifadə edən Nəsirəddin Şah Qacar ​​Karunun şərq hissəsində sonralar “Nasiriyə” adı ilə tanınan “Naseri Limanı” adlı liman tikdirdi. Bu ad bu şəhərə Pəhləvi hakimiyyətinin əvvəllərinə qədər şamil edilmiş, lakin bundan sonra şəhər yenidən “Əhvaz” adlandırılmışdır.

Əhvazın dirçəlişi zamanı bu şəhər yenidən Xuzistan əyalətinin mərkəzinə çevrildi və onun xarici ticarəti Hindistanın, Afrikanın və Uzaq Şərqin ən ucqar limanları ilə gedirdi. Bir müddət sonra burada karvansaraylar və bazarlar yaradıldı ki, bu gün şəhərin turistik yerləri kimi tanınır.

Neft, Əhvazın böyümə faktoru

Əhvazın coğrafi mövqeyi və ticarətdəki rolu ilə yanaşı, neftin kəşfi də bu şəhərin yenidən böyüməsinə kömək etdi. İranın ilk neft quyusu 1908-ci ildə Süleyman məscidində qazılıb. Əhvazın Süleyman məscidinə yaxınlığı ölkədə ən böyük neft obyektlərindən birinin yaradılmasına səbəb oldu ki, Əhvaz Abadana neft nəqli stansiyasına çevrildi. Neft Əhvazın sənayesini inkişaf etdirdi və nəhayət 1929-cu ildə bu şəhəri İranın milli dəmir yolu ilə birləşdirdi.

Tarixi attraksionlar

Əhvaz enişli-yoxuşlu dövrlərində müxtəlif dövrlər yaşayıb, ona görə də bu şəhərin tarixi abidələri çox müxtəlifdir. Bu əsərlərdən bəziləri aşağıda təqdim olunur:

Əli bin Mahziarın məzarı

Əli bin Məhziyar şiələrin səkkizinci imamı İmam Rzanın dövründə yaşamış ən böyük şiə fəqih və alimlərindən biri idi. Onun şəhərin köhnə hissəsində yerləşən məzarı XVIII əsrə aiddir. Bu türbə Əhvazda dini ayinlərin keçirilməsi üçün ən mühüm mərkəzlərdən biri kimi istifadə olunur.

Saraye Əcəm

Keçmişdə bu tarixi bina Şeyx Xəzalın (Xürrəmşəhr hökmdarı və Xuzistanın böyük tayfalarından birinin başçısı) karvansaralarından biri olub. Bu bina tarixin bəzi dövrlərində bazar kimi tanınıb. Əcəm Evi xüsusi arxitekturaya malikdir və kərpic konstruksiya kimi oyulmuş sütunlardan, çoxsaylı hücrələrdən, daş daşlardan, taxta qapı və pəncərələrdən istifadə olunur.

Moin əl-Təccar evi

Sarai Moin əl-Taccar Qacarlar dövründən qalan, Məhəmməd Təqi Moin əl-Taccar kimi məşhur tacirlərin həyat və fəaliyyətinin mərkəzi olan tikililərdən biridir.

Hakimin evi

Bu ev də təqdim olunan əsərlər kimi Qacarlar dövründə qurulub. Dadres evi Əhvaz şəhərinin cənubunda yerləşir və onun ətrafında bir sıra digər tarixi abidələr yerləşir.

Maparın evi

Bu evin əsası ilk Pəhləvi dövründə qoyulub. Daş zirzəmi, iki həyət və iki gölməçə binanın əsas hissələridir. Mapar evinin kərpic bəzəkləri, saxta tağları və taxta qapıları ona xüsusi effekt verib.

Əbdül Həmid bazarı

Bazar İran şəhərlərinin döyünən ürəyidir və adətən şəhərin əsas yerlərində yerləşən məşğul yerdir. Əhvazın ən qədim bazarı olan bir əsrdən artıq yaşı olan Əbdül Həmid bazarı tacirlərin əsas ticarət yeri olub. Şeyx Xəzər Karvansarası da bu bazarın göbəyində yerləşir.

Müasir İncəsənət Muzeyi

Əhvaz Müasir İncəsənət Muzeyi iki mərtəbədə yerləşən beş qalereyada çoxsaylı sənət əsərlərini nümayiş etdirib. Bu muzeydə görünən əsərlərdən başqa 1959-cu ildə tikilmiş muzey binasının da gözəllikləri çoxdur.

Xunge Əjdər

Bu qədim tikili Əhvaz şəhərindən kənarda və İzeh yaxınlığında yerləşir. Bu tikilidən biri Elam dövrünə (dörd min il əvvəl), digəri isə Parfiya dövrünə (1800 ildən çox əvvəl) aid olan iki daş kitabə tapılmışdır.

Əşkefte Səlman

Elam dövrünə aid qədim tarixi abidələr arasında İzeh şəhərinin cənubunda yerləşən Əşkefte Salman da var. Bu binada dörd relyef var. Bu tikilidən mixi yazı ilə yazılmış ən böyük elam yazısı aşkar edilmişdir.