Şeyx Mahmud Şəbüstərinin Türbəsi, İslam Ədəbiyyatı və İrfanının Ab-havasına Malik Bir Məkan

Şeyx Mahmud Şəbüstərinin Türbəsi, İslam Ədəbiyyatı və İrfanının Ab-havasına Malik Bir Məkan

Şeyx Mahmud Şəbüstərinin türbəsi XIV əsrdən qalmış və Şəbüstər şəhərinin mərkəzində yerləşən bir binadır.

Şəbüstər Şərqi Azərbaycan vilayətinin yaşıl bir ərazidə yerləşməsi səbəbindən çoxlu təbii mənzərəyə malik olan şəhərlərindən biridir. Bu şəhərdə bir çox tarixi abidə mövcuddur ki, Şeyx Mahmud Şəbüstərinin məqbərəsi də onların ən məşhurlarından biridir.

Şeyx Mahmud Şəbüstəri Kim idi?

Səədəddin Mahmud Şəbüstəri 678-ci Hicri Qəməri (1279 Miladi) ilində Şəbüstərdə anadan olmuş iranlı arif və şairdir. Şəbüstər o zaman bir kənd idi. Şeyx Mahmudun ömrü uzun olmasa da və yalnız 33 və ya 38 il davam etsə də, "Gülşəni-Raz" irfani mənzuməsini yazdığına görə böyük şöhrət qazanmışdır. Bundan əlavə, o, öz dövrünün müxtəlif elmlərində bilikli idi və nəzm və nəsr şəklində başqa əsərlər də yazmışdır.

Şəbüstəri həyatı boyu Kermana getmiş və orada evlənmişdir. Daha sonra Şeyx Mahmudun övladları o bölgədə Xacəgan adlı bir tayfa yaratmışlar. Əlbəttə, Şeyx Mahmudun Kerman'da qalması çox uzun sürmədi və o, ömrünün son illərini Şəbüstərdə keçirmişdir.

Şeyx Mahmud "Gülşəni-Raz" əsərində təxminən iki min beyt şəklində irfani fikirlərini ifadə etmişdir. Bu əsərin həcmi çox olmasa da, o, Fars irfani ədəbiyyatının xəzinələrindən biri kimi təqdim edilir. "Gülşəni-Raz"da, Mövlanə və Əttar kimi Fars ədəbiyyatının böyüklərindən qalan əsərlərdə olduğu kimi, irfani və hikmətamiz məqamları ifadə etmək üçün hekayə və məcaz dili istifadə edilmişdir. Bu mənzumənin yüksək dəyəri səbəbindən müxtəlif dillərdə tərcümələri nəşr edilmiş, həmçinin bu illər ərzində ədəbiyyatçılar və ariflər tərəfindən diqqət mərkəzində olduğu üçün çoxlu şərhlər yazılmış və ona təqlidən əsərlər qələmə alınmışdır.

Şeyx Mahmud Şəbüstərinin Türbəsinin Xüsusiyyətləri

Şeyx Mahmud Şəbüstəri tanınmış iranlı ədib və arif kimi tanınır və onun türbəsi hər il İran ədəbiyyatı və mədəniyyətinin bir çox sevənlərini qəbul edir. Bu məqbərə Teymurilər dövründə (1370-1506 Miladi) tikilmişdir.

Deyilənlərə görə, Əmir Teymur ləqəbli Teymur Gürkan şəxsən 1378-ci ildə (780-ci Hicri Qəməri) bu məqbərənin tikilməsi əmrini vermişdir. Binanın tikinti tərzi və memarlıq üslubu İran-İslam üslubuna əsaslanır və Şeyx Mahmudun qəbri onun mərkəzində yerləşir.

Bu məqbərənin mövcud olduğu bir neçə əsr ərzində ona bir neçə dəfə təmir işləri aparılmışdır, o cümlədən Qacarlar dövründə (XIX əsr Miladi) bu işin təşəbbüskarı Hacı Mirzə Ağası olmuşdur. Şeyx Mahmudun qəbrinin yanında Şəbüstərin digər bir sonrakı arifi Bəhaəddin Yaqub Təbrizinin də məzarı yerləşir, beləliklə, bu məqbərədə iki qəbir daşı görünür. Binanın üzərindəki hər iki qəbir daşı ağ mərmərdən olub və 1850-ci ildə (1229-cu il Şəmsi) quraşdırılmışdır. Bu qəbir daşının üzərində Şeyx Mahmudun vəfat ili 699-cu Hicri Şəmsi (1320 Miladi) qeyd edilmişdir ki, buna əsasən, məşhur rəvayətdən fərqli olaraq, o, təxminən 50 il yaşamış olmalıdır!

Məqbərənin bağçasında bir neçə yonulmuş daş görünür ki, onların arasından üç daş maraq doğurur; iki parça sandığa bənzəyir və birinin də muqərnəsli özülü var. Şeyx Mahmud Şəbüstərinin türbəsi hazırda mədəniyyət və ədəbiyyat kompleksi halına gətirilmişdir. Bu kompleksdə İslam ədəbiyyatı və irfanı üzrə ixtisaslaşmış ictimai və ixtisaslaşdırılmış kitabxana və bir konfrans zalı yaradılmışdır. Həmçinin, bu kompleksi ziyarət edənlər üçün əyləncə imkanları da mövcuddur.

Ümumiyyətlə, bu kompleksin ab-havası ziyarətçiləri İran-İslam mədəniyyətinin irfani atmosferinə dəvət edir. Bu məqbərənin Şəbüstər şəhərinin mərkəzində yerləşməsi ziyarətçilər üçün asan giriş imkanı yaradır.

Şeyx Mahmud Şəbüstərinin Türbəsinin Milli Qeydiyyatı

Bu məqbərə 2001-ci ildə (1380-ci il Şəmsi) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir.