Çoban Kilsəsi, Dünya Şöhrətli Kiçik Bir Kilsə

Çoban Kilsəsi, Dünya Şöhrətli Kiçik Bir Kilsə

500 ildən çox tarixi olan Çoban Kilsəsi, Müqəddəs Stepanos Kilsəsinin yaxınlığında yerləşir və YUNESKO-da Dünya İrsi kimi qeydə alınmışdır.

İranın şimal-şərqində əhəmiyyətli dərəcədə erməni xristian əhalisinin olması səbəbindən çoxsaylı tarixi kilsələr mövcuddur. Bu kilsələrdən bəziləri tarixi və ermənilər üçün əhəmiyyətinə görə dünya şöhrətinə malikdir. "Müqəddəs Andrevorti" də adlanan Çoban Kilsəsi bu kilsələrdən biridir ki, Araz çayının yaxınlığında, "Müqəddəs Stepanos" Kilsəsinə aparan yolda yerləşir.

İranın Erməni Əhalisi

İranda təxminən 80 min ilə 120 min nəfər arasında erməni xristian yaşayır. Şərqi Azərbaycan İrandakı ermənilərin həyatının ən mühüm mərkəzlərindən biridir. Həmçinin Tehran, İsfahan və Şiraz şəhərlərində də erməni qrupları yaşayır. Azərbaycanda ermənilərə aid 187 kilsə və monastır mövcuddur ki, bu da ermənilərin bu əyalətdə qədimdən bəri geniş iştirakına dəlalət edir. İranda Məşrutə inqilabından və Qanunvericilik Məclisinin yaradılmasından sonra, 1909-cu ildən (1288-ci il Şəmsi) erməni cəmiyyətinin müstəqil nümayəndəsi olmuşdur. Hal-hazırda Cənubi və Şimali İran erməniləri hər biri İranın Qanunvericilik Məclisinə bir müstəqil nümayəndə təqdim edir.

Çoban Kilsəsinin Tarixçəsi

Bu kilsə Səfəvilər hakimiyyəti dövründə (XVI əsr Miladi) təsis edilmişdir və 500 ildən çox tarixi vardır. Bəzi mütəxəssislər kilsənin dəqiq tikilmə tarixini 1518-ci il Miladi (897-ci il Şəmsi) kimi qeyd etmişlər. Bu kilsə "Dərəşam" bölgəsində yerləşir ki, erməni çobanlar adətən orayı öz sürülərini otarmaq üçün seçirdilər və ibadət etmək üçün ora gəlirdilər. Buna görə də kilsəni "Çoban" adı ilə adlandırmışlar. Başqa bir rəvayətə əsasən, kilsənin bu adla seçilməsinin səbəbi onun çobanlıqla məşğul olan iki qardaş tərəfindən tikilməsidir. Bu əsasda bu iki qardaş iki oxşar kilsə tikmişlər ki, digər kilsə Araz çayının digər tərəfində yerləşirdi.

Çoban Kilsəsinin Memarlığı və Xüsusiyyətləri

Kilsə binasına xaricdən baxdıqda onu bir kub şəklində görəcəksiniz, lakin onun ölçüləri 770 sm x 570 sm-dir. Kilsəyə giriş onun qərb hissəsindən həyata keçirilir və mehrab şərq hissəsində yerləşir. Binanın girişinin yaxınlığında ehtimal ki, kilsənin bir hissəsi olmuş xarabalıqlar müşahidə olunur.

Kilsə bölgədəki əsas tikinti materialı hesab olunan kobud yonulmuş daşdan tikilmişdir. Daxili divarların səthi gəclə örtülmüşdür, lakin xarici divarlar öz daş görünüşünü qoruyub saxlamışdır. Daxili divarlar qanadşəkilli tağlar ilə tavana birləşdirilmişdir. Kilsənin tavanının üstündə kiçik dairəvi formalı bir günbəz görünür. Bu günbəzin gövdəsində gün ərzində daxili mühitin işığını təmin etmək üçün işıq bacaları quraşdırılmışdır. Bu günbəz bu yaxınlarda bərpa edilmişdir və kilsənin əsas gövdəsindən daha açıq rəngdə görünür. Kilsənin daxili məkanı çox kiçikdir, elə ki, orada ibadət etmək üçün yalnız 10 nəfərlik bir qrup yerləşə bilər.

Çoban Kilsəsinin ömrü boyu onun bərpası üçün əməliyyatlar həyata keçirilmişdir ki, bunlardan ən mühümü 1836-cı ilə (1315-ci il Şəmsi) aiddir. Həmçinin 2015-ci ildə (1394-cü il Şəmsi) də binanın bərpası üçün əməliyyat aparılmışdır. Həmin ildə bu kilsə erməni şəhidlərinin xatirəsinə yenidən müqəddəsləşdirilmişdir. Hal-hazırda Azərbaycan Erməniləri Xəlifəlik Şurası bu kilsənin idarəçiliyini həyata keçirir. Bu qurum Çoban Kilsəsi və Azərbaycanın digər kilsələrinin idarəçiliyi ilə yanaşı, erməni dilinin tədrisi və dini mərasimlərin keçirilməsi vəzifəsini də yerinə yetirir.

Çoban Kilsəsi Harada Yerləşir?

Bu kilsə Şərqi Azərbaycan əyalətinin şimalında yerləşən Culfa şəhərinin tarixi abidələrindən biridir. Kilsəyə çatmaq üçün Culfa şəhərindən beş kilometr qərbə doğru getməlisiniz. Kilsə Araz çayının yaxınlığında yerləşir və qırmızı rəngli dağlarla əhatə olunmuşdur.

Çoban Kilsəsinin Milli və Dünya Qeydiyyatı

Bu kilsə 2003-cü ildə (1381-ci il Şəmsi) İranın Milli Abidələr Siyahısına daxil edilmişdir. Çoban Kilsəsinin Müqəddəs Stepanos Kilsəsinə yaxınlığı ona xüsusi əhəmiyyət vermişdir, elə ki, onun adı 2008-ci ildə (1387-ci il Şəmsi) Müqəddəs Stepanos Kilsəsinin adı ilə birlikdə YUNESKO-nun Dünya İrsi Siyahısına da daxil edilmişdir.