Şəhrsab Əbərkuh qalası, səhra kənd əhalisinin köhnə yaşayış yeri olub

Şəhrsab Əbərkuh qalası, səhra kənd əhalisinin köhnə yaşayış yeri olub

Şəhrsab Əbərkuh qalasının tikintisinin tarixi 16-cı əsrə gedib çıxır, lakin onun qədim dövrlərə aid olduğuna dair sübutlar var.

Tarixi Əbərkuh şəhərində 400-dən çox tarixi abidə var və İranın turizm şəhərlərindən biri hesab olunur. Bu şəhərin kəndləri və ətrafı da əhəmiyyətli tarixə malikdir və əhəmiyyətli tikililər və görməli yerləri ehtiva edir. Şəhrsab qalası da eyniadlı kənddə salınmış bu görməli yerlərdən biridir.

Şəhrsabın xüsusiyyətləri

Əbərkuh mahalında hər biri ilin bir ayının adını daşıyan cəmi 12 kənd var. Bu gün Şəhrsab adı ilə tanınan Azər kəndi bu 12 kənddən biridir.

Şəhrsab İranın Həzarəsab qəbiləsindən bir tayfadır. Əbərkuhun hündür günbəzində bu qəbilənin üzvlərindən birinin adı yazılmışdır. Firdovsinin “Şahnamə”sində Şahrsab və ya Şəhrəsap İran şahı Təhmortun sirdaşı və bələdçisi olmuş, onu ədalətə və İranın inkişafına yönəldə bilmiş mifoloji personajdır.

Şahrsabın memarlığı

Şəhr-e-Sabın ərazisi təxminən 35 hektardır və min nəfərə yaxın əhalisi var. Şəhr-e-Sab əvvəlcə qüllə və qala daxilində yerləşirdi, lakin kəndin əhalisi artdıqdan sonra tikinti köhnə kənd hasarından kənarda genişləndi.

Şəhrsab kəndində evlərin damları

Şəhrsabın evləri kərpicdən tikilib, damları günbəzşəkillidir. Şəhr-e-Sab evlərində kərpicdən əsas tikinti materialı kimi istifadə edilməsi, mövcudluğu ilə yanaşı, binanın havalandırılmasında və sərin saxlanmasında köməyi ilə bağlıdır. Bundan əlavə, isti və quru bölgələrdə qübbəli damın mövcudluğu, günəşin həmişə damın bir tərəfinə düşməsi və binaya daha az istilik çəkməsidir.

Şəhrsab evləri əsasən kiçik və sadədir, lakin kənddə görünən böyük evlərdə sıva bəzəkləri, moqarnalar, gül və kollardan ibarət İslam motivləri var. Şəhrsabın xiyabanları dama taxtası naxışında tərtib olunub və evlərin əksəriyyəti birmərtəbəlidir.

Şəhrsabın iqtisadiyyatı

Bu kənddə xalçaçılıq ən mühüm sənətdir və şəhrsablı qadınlar evlərində bununla məşğul olurlar. Şəhrsabda əkinçilik və heyvandarlıq digər əsas məşğuliyyətlərdir.

Yerli əhali hesab edir ki, Şəhrsab kəndi keçmişdə at saxlanıb yetişdirilən yer olub, kənd xanları da atlar yetişdirməklə dolanırmış. Əgər bu ehtimal doğrudursa, bir vaxtlar qalada minə qədər at saxlanılırdı.

Şəhrsab qalasının tarixi

Şəhrsab kəndində İranın bir çox bölgələrinə bənzər qədim yaşayış məskənləri mövcuddur. Bu yaşayış məntəqələri divarlar və gözətçi qüllələri ilə əhatə olunub. Belə yaşayış məntəqələri arasında qubernatorun və ya hökmdarın məskunlaşacağı istehkamlı qala tikilirdi. Mövcud dəlillərə əsasən, Şəhrsab kəndinin qalası qədim İranın yaşayış komplekslərindən biri olub. Bu qalanın quruluşu Bəm qalasına bənzəyir.

Shahrsab Əbərkuh qalasının daxili görünüşü

Şəhrsab qalası da bu kənddəki evlər kimi kərpicdən tikilib. Tarixçilər Şəhrsab qalasını Səfəvilər dövrünə (miladi 16-cı əsr) aid edirlər. Bu qala uzun müddət insanların məskəni olub. Qacarlar dövründə (XVIII əsr) qalanın əhalisi artmağa başladı. Bu dövrdə qalanın ölçüsü bu əhalini yerləşdirmək üçün böyüdü. Qalada qəbirlər var ki, orada İslam ənənəsinə zidd olaraq mərhum üzü qibləyə dəfn edilmir. Bu dəlillər onu deməyə əsas verir ki, qala, ehtimal ki, İslamdan əvvəlki dövrə aid başqa bir binanın qalıqları üzərində tikilib.

Şəhrsab qalasının memarlığı

Şəhrsab qalasının sahəsi 17.000 kvadratmetrdir və hündür qapısı var. Bu qalanın dörd tərəfində səkkiz gözətçi qülləsi var və qalanın bəzi yerlərində gildən əlavə daş, bişmiş kərpic və ağacdan da istifadə olunub. Qalanın bayır hissəsində hündür qalalar, daxili hissədə isə iki konsentrik hasar vardır. Beləliklə, bütün qalada cəmi 16 gözətçi qülləsi var. Qalanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bu səviyyədə təhlükəsizlik tədbirləri əhəmiyyətlidir. Qalada yaşayış evləri ilə yanaşı taxıl saxlamaq üçün anbar və mal-qara saxlamaq üçün tövlə də var idi. Qalada müxtəlif hissələrin olması onu göstərir ki, onun sakinlərinin həyatını konkret sosial nizam idarə edirdi.

Şəhrsab qalasının milli əsər kimi qeydiyyatı

Şəhrsab qalası 2005-ci ildə İranın milli abidələri siyahısında qeydə alınıb.