Mahin Afşanpurun İran miniatür sənətinin inkişafında rolu

Mədəni irs, hər bir millətin mədəni kimliyini bərpa etməkdə mühüm rol oynayan bir amildir. Bununla belə, bu irs çox həssasdır və müasir dünyada, modernizm bir işğalçı mədəniyyət olaraq digər mədəniyyətləri öz media hakimiyyəti ilə basqı altına alarkən, onun qorunması olduqca çətinləşmişdir. Qeyri-maddi irs yalnız mədəniyyət və adət-ənənələrdə deyil, həm də ənənəvi biliklər və bacarıqlarda təzahür edir. Buna görə də, qədim bilikləri və sənətkarlıq bacarıqlarını ustad səviyyəsinə qədər öyrənmiş və bunu növbəti nəsillərə ötürə bilən insanlar milli dəyər qazanar. Bu günlərdə müxtəlif mədəniyyətlərdə "mədəni irs daşıyıcıları" adlı bir siyahı mövcuddur və bu şəxslərin adları, onları hamıya tanıtmaq məqsədilə həmin siyahıya əlavə olunur. Azərbaycanda da belə bir siyahı mövcuddur və burada milli bilik və sənət sahələrində böyük şəxslərin adları qeyd edilir. "Mahin Afşanpur" da İranın mədəni irs daşıyıcıları arasında yer alan və miniatür ustası olaraq bir çox tələbə yetişdirmiş bir şəxsdir.

Mahin Afşanpurun Həyatı və Xidmətləri Mahin Afşanpur 29 avqust 1941-ci ildə (7 şehriyyar 1320-ci il) Tehranda dünyaya gəlib. Afşanpurun doğulduğu dövr İran üçün çətin illər idi və müttəfiqlər İkinci Dünya Müharibəsi dövründə Tehranı işğal etmişdilər. Afşanpur ilk illərini bu çətin şəraitdə keçirmişdir. 28 yaşında, rəssamlığa olan marağından ötəri, Kamal-ol-Mulk Sənət Məktəbinə qəbul oldu. Bu məktəbdə məşhur sənətkarlar tələbələrə dərs verirdilər. Afşanpur burada yağlı boya və təzhibin rəsm və dizaynını öyrəndi. O, həmçinin digər sahələrdə də təhsil almış və çox illik əmək nəticəsində, miniatür sahəsində doktorluq dərəcəsi və birinci dərəcəli sənətçi nişanı əldə edərək ustadlıq zirvəsinə çatmışdır. Bir çox illər boyunca İranın sənət universitetlərində dərs vermiş və çox sayda sərgi təşkil etmişdir. Afşanpur, sənətkar həyatında 100-dən çox mühüm əsər yaratmışdır. Onun xidmətlərinə görə, adı İranın mədəni irs daşıyıcıları arasında qeyd olunmuşdur. 2022-ci ildə (1401-ci il) 80 yaşında dünyasını dəyişmişdir.

Mahin Afşanpurun Əsərlərinin Xüsusiyyətləri "Qeybdən Süvari", "Şeyx Sanan və Xristian Qızı", "Sürətli At", "Gəlinlərin Bağlama Məclisi" və "İçkili Gözləri Olan Ceyranlar" Mahin Afşanpurun mühüm əsərlərindən sayılır. O, əsərlərində özünəməxsus bir üsluba malikdir və heç vaxt təkrarlayan bir sənətkar olmamışdır. Əsərlərində üz ifadələrini açmaq, müəmma elementi istifadə etmək və əlavə detallardan qaçmaq, Afşanpurun üslubunun xüsusiyyətlərindəndir. Əsərlərindəki işıq-şəfəq rənglərlə və rənglər arasındakı oynama onun əsərlərindəki müəmmanı yaratmağa xidmət edir.

Afşanpurun işlərindəki fərqliliklər, onun işlərinə xas olan incəliklər, xüsusilə qadınlarda tapılan diqqətcil və incə baxışdır. Afşanpurun işlərindəki bu xüsusiyyətlər, bu sənətkarın imzası kimi nəzərə çarpır. Afşanpurun işlərində sənətçinin şəxsiyyəti özünü göstərir və onu əsərlərindən ayırmaq mümkün deyil. Afşanpurun fars ədəbiyyatına olan hakimiyyəti də əsərlərində özünü göstərir. Onun əsərlərini izləyərkən, İranda məşhur şairlərin əsərlərində rast gəlinən nağıl və hekayələrin canlı təzahürlərini görmək olar.

Afşanpur, bir dəfə müsahibələrində işlərində bəzən çərçivədən çıxaraq insanın kamala doğru olan tələbatını nümayiş etdirdiyini qeyd etmişdir. O, sənətçinin cəmiyyətdə yaşadığını və buna görə də işlərinin cəmiyyətdən və insanlarındən ayrı olmaması lazım olduğunu düşünürdü. Afşanpur, hər bir xəttin və rəngin bir fəlsəfəyə, mənaya və düşüncəyə xidmət etməli olduğunu vurğulamışdır.

Mahin Afşanpurun İncəsənət Üslubu Afşanpur, "İsfahan Məktəbi"nin davamçısı sayılır. İsfahan Məktəbi, Safəvi hökumətinin paytaxtı olaraq İsfahanın seçildiyi dövr (17-18-ci əsr) müxtəlif sahələrdə zirvəyə çıxmış və İranın sonrakı dövrlərindən bəri sənət axınlarında açıq izlər buraxmışdır. Afşanpurun əsərlərinə baxdıqda, o, ən çox tanınan İsfahan Məktəbi ustalarından olan Rəza Abasinin davamçısı kimi qiymətləndirilir. Afşanpur, bu məktəbə əlavə etdiyi dini və fəlsəfi əsaslarla, klassik fars ədəbiyyatından istifadə edərək İran miniatür sənətinə yenilik gətirmişdir. Bu xüsusiyyətləri sayəsində, bir çox sənət tənqidçiləri ona "Xəyali Xanım" adını vermişlər.