Şərqi Azərbaycan ənənəvi geyimi, İran millətinin qeyri-maddi mədəni irsi

Şərqi Azərbaycan ənənəvi geyimi, bu bölgənin köçəri və kəndli mədəniyyətinin müxtəlif tərəflərini əks etdirir.

Şərqi Azərbaycanənənəvi Geyimi, İranın Qeyri-Maddi Milli İrsidir

Həyat tərzindəki dəyişikliklər insan həyatının bütün sahələrinə təsir edib. Geyim və paltar da bu sahələrdən biridir və bu günə qədər hər şey birləşmək, bənzər hala gəlmək istiqamətində inkişaf edib. Keçmişdə hər şəhər və kəndin, hər mədəniyyətin özünəməxsus paltarı vardı və bu geyimlər həmin mədəniyyətin həyat tərzinin bəzi cəhətlərini göstərirdi. Lakin, bu gün bu cəhətlər çoxdan silinib və insanlar ümumi bir dəb istiqamətinə doğru getməkdədirlər. Azərbaycan geyimi də bu dəyişikliklərdən təsirlənmiş və bu gün yalnız bəzi xüsusi mərasimlərdə və bəzən müəyyən kəndlərdə istifadə olunur.

2013-cü ildə Şərqi Azərbaycan ənənəvi geyimləri, yerli paltar tikmə bacarığı ilə birlikdə İranın qeyri-maddi milli irsi kimi UNESCO tərəfindən qorunma altına alınmışdır.

Şərqi Azərbaycan Geyimlərinin Xüsusiyyətləri və Növləri

Bir turistin hər hansı bir mədəniyyətlə ilk tanışlığı, adətən həmin mədəniyyətin insanlarının geyimləri ilə baş verir. Buna görə də geyim, onun mənbəyini təşkil edən mədəniyyəti tanıtmaqda mühüm rol oynayır. Şərqi Azərbaycanın ənənəvi geyimi, Şahsoni və Arsbaran boyu iki böyük xalq arasında özünü göstərir. Kişilər üçün geyimlər sadə və az sayda hissədən ibarət olsa da, qadın geyimləri, xüsusilə köçəri ərazilərdə hələ də yaygındır və ənənəvi olaraq, gizlətilmiş ətək və böyük başörtüsü ilə xarakterizə olunur.

Şərqi Azərbaycan Qadınlarının Geyimi

Şərqi Azərbaycan qadın geyimlərinin çoxu açıq rənglərdə və naxışlı olur. Bu geyimlərin çeşidi olduqca genişdir və naxışlar, tikmə texnikaları və istifadə olunan zərgərliklərlə özünü göstərir. Geyimlərin tikişi və materialı, qadının maddi imkanlarına görə dəyişir. Kudur, məliməl, çit, metqal, fastoni, daryakunar, otmasinar, aynalı, şalmuz, tafət, məlmə, ipek və sərin kimi müxtəlif parçalar bu geyimlərdə istifadə olunur.

Şərqi Azərbaycan qadın geyimləri baş örtüsü, bədən örtüsü və ayaqqabılar olmaqla üç əsas hissəyə ayrılır:

Baş örtüləri: Ağaç, şal, başörtüsü, çarqəd, şəbənd, başörtüsü, örtü və çadır əsas baş örtüləridir.

Bədən örtüləri: Küvink (uzun, yünlə tikilmiş geyim), dən (gəlinlik), tuman (uzun ətək), şilte və ya dizlik (qısa ətək), jilet, yel (kətan və ya termə ilə tikilmiş gödəkçə), xod (adətən normal gödəkçə), can küvink (soyuq hava üçün triko paltarı) və terküvinki (gödəkçədən alt paltarları) mövcuddur.

Ayaqqabılar da çox çeşidlidir. Müxtəlif corablar, qalşalar (topuqsuz ayaqqabılar), çaruxlar, qundara (dəri ayaqqabılar), qırmızı başmaq (sandal kimi ayaqqabılar) və tek-gonlar (toy və mərasimlərdə geyilən xüsusi ayaqqabılar) ənənəvi qadın ayaqqabıları arasında yer alır.

Qadınların ənənəvi geyimlərinin ən vacib hissəsi ətəkdir. Çox vaxt bu geyimlər əl işi ilə hazırlanır, xüsusilə baş örtüləri və şapkalar çox vaxt Azəri qadınlarının əl işləri ilə bəzədilir və bunu geyən şəxsin sənətkarlığını ifadə edir.

Kənd qadınlarının geyimi, xüsusilə iş paltarı ilə köçəri qadınlardan fərqlənir. Onlar, adətən, gündəlik iş və çörək bişirmək üçün geydikləri İş paltarını, gündəlik paltarlarının üzərinə geyirlər.

Şərqi Azərbaycan Kişilərinin Geyimi

Şərqi Azərbaycan kişilərinin geyimləri, ən çox kəpi (Türk geyimindən olan, Gilan kişilərinin kəpiyinə bənzəyən başlıq), cəvahirat və şalvardan ibarətdir. Başqa baş geyimləri isə bork (dəri başlıq), pəhləvi başlığı, kompabork (yün başlıq), kəncə bork (filizli başlıq), tığlı başlıq, doğma bork (quzu dərisindən hazırlanmış başlıq), arıxçin, yun bork və şapodur.

Bədən geyimləri arasında müxtəlif gömleklər, dönlər (qısa gödəkçə), paltolar, gimə, kürk (heyvan dərisindən paltar) və övəşal (göndərilən gödəkçə və ya şalvar) mövcuddur.

Kişilər üçün ayaqqabılar da müxtəlifdir: çəbələr, topuq kəməri, çəlxə, çovğun, çoust və çüşür bu cür geyimlərdir. Əsasən dağlıq ərazilərdə yaşayan köçəri kişilər üçün ayaqqabılar dizayn edilib, həm soyuqdan, həm də torpaq səthindən qorunmaq məqsədini daşıyır.