Pir Şaliyar Mərasimi, Kürd Xalqının Birlik Simvoludur

Pir Şaliyar Mərasimi, Kürd xalqının həmrəyliyinin simvolu

Pir Şaliyar mərasimi, hər il fevralın əvvəllərində və mayın əvvəllərində keçirilən ənənəvi bir tədbirdir.

Pir Şaliyar Kimdir?

Öramanlılar inanır ki, Pir Şaliyar, İslam peyğəmbərinin nəslindən olan və əsl adı Seyid Mustafa olan bir şəxsdir. O, ömrünün çox hissəsini ibadətə həsr etmişdir. Öraman kəndlərindən olan bir hissə isə özlərini Pir Şaliyarın nəsilindən hesab edir və İslam peyğəmbəri ilə olan əlaqələrinə görə «Seyid» (böyük və hörmətli şəxs) titulunu daşıyırlar.

Pir Şaliyarın, məşhur mürşid olan Abdülfəttah Qilanidən dərs aldığı deyilir. Bu hadisələr XI əsrdə, Samanilər dövlətinin hökmran olduğu dövrə təsadüf edir. Pir Şaliyar həyatında insanlara kömək edir və möcüzələr göstərmişdir. Həmçinin, hələ də onun məzarı ilə yanaşı olan otaqda ibadət etdiyi deyilir.

Pir Şaliyarın Məzarı

Pir Şaliyarın ölümündən sonra onun məzarı üzərində bir qəbir inşa edilmişdir. Bu məzar kiçik yaşıl bir kubbe ilə örtülmüş bir otaqdan ibarətdir və Kürdlər tərəfindən çox hörmətlə qarşılanır. Pir Şaliyar, bu otağın mərkəzində torpağa tapşırılmışdır. Məzarının üzərində yaşıl parça ilə örtülmüş bir qutu vardır. Otağın arxasında bir qoz ağacı da yerləşir ki, yerli əhali, ona dayanmağın bel ağrısına yaxşı gələcəyini söyləyir.

Pir Şaliyarın məzarı, Marivan şəhərindən 75 km, Sanandajdan isə 155 km uzaqlıqda, Təhṭ Sāni, Pir Rüstəm, Məl Asb və Kusalān dağları arasında yerləşir.

Pir Şaliyarın Toyu Hikayəsi

Kürd xalqı arasında ən çox danışılan hekayələrdən biri də Pir Şaliyarın Buxara şahının qızı Şahbəhər Xatunun şəfa tapması ilə bağlıdır. Hekayəyə görə, Şahbəhər Xatun kar və lal olmuş və bütün həkimlər onu müalicə edə bilməyiblər. Şah, kimin qızını müalicə edərsə, onunla evlənməyə razı olacağını bəyan etmişdi. Pir Şaliyarın adı Buxara şəhərinə çatdıqdan sonra, şahın əmisi oğluyla və digər adamları ilə Öramana gedərək, qızını Pir Şaliyarın yanına aparırlar. Şahbəhər Xatun, «Öraman Taxt» kəndinin yaxınlığında eşitmə qabiliyyəti qazanır və Pir Şaliyarın evinə çatanda, orada bir şeytan, Pir Şaliyarın evinin damından çıxıb yerə düşür və ölür. Bu yer indiki dövrdə «Şeytanın Küpəsi» adlanır və yerli xalq tərəfindən hörmətlə qarşılanır. Şeytanın ölümü ilə Şahbəhər Xatun tamamilə sağalır.

Şah bundan sonra böyük bir mərasim təşkil edir və qızını Pir Şaliyarla evləndirir. Bu mərasim bu gün Kürdlər arasında keçirilən toydur.

Pir Şaliyar Toyu Ənənəsi

Pir Şaliyarın toy mərasimi hər il fevralın əvvəllərində keçirilir və cümə axşamı başlayır və üç gün davam edir. Bu müddət ərzində Öraman Taxt kəndinin sakinləri öz işlərini təxirə salır və toy mərasimində iştirak edirlər. İlk olaraq, Pir Şaliyarın bağlarından yığılan qozlar, kəndə göndərilir. Çobanlar isə, mərasimdə qurban kəsilməsi üçün nəzərdə tutulmuş heyvanları Pir Şaliyarın evinin qarşısına gətirirlər. Hər bir qurbanın kəsilməsində xüsusi adamlar iştirak edir. Kəsilən ətlərin bir hissəsi insanlara paylanır, digər hissəsi isə mərasimə hazırlanacaq yemək üçün Pir Şaliyarın evinə aparılır. Yemək, köhnə ənənəyə görə «Aş-Jo» və ya «Huloşinə Taşi» adı ilə hazırlanır ki, bu, o yeməkdir ki, min il əvvəl Pir Şaliyarın toyu zamanı bişirilmişdir.

Toyun ilk günündə kişilər bir-birlərinin əlindən tutaraq, böyük bir zəncir qurur və birgə rəqs edirlər. Rəqs edərkən, bir qrup insan dəf çalır, digərləri isə, İslam peyğəmbərinin tərifində şeirlər oxuyurlar.

Mərasim iki gün davam edir, amma üçüncü gün, əsas mərasim keçirilir və gecəyə qədər şənlik davam edir. Böyük insanlar, Pir Şaliyarın fəzilətini danışır və mərasim, şeirlər və dua ilə bitir.

Komsay – Pir Şaliyarla Əlaqəli Bir Adət

Pir Şaliyarın toy mərasimi ilə paralel keçirilən digər bir mərasim də «Komsay»dır. Bu mərasim adı iki sözün birləşməsindən yaranıb: «Ko» - toplama və «Masay» - öyrənmə. Bunu «öyrənmə» və ya «xatırlama» kimi tərcümə etmək olar. Komsay mərasiminin nə vaxt başladığı dəqiq bilinmir, amma alimlər bu adətin İslamdan əvvəlki dövrlərə aid olduğunu söyləyirlər. Pir Şaliyarın dövründən sonra, bu mərasim dini və mistik elementlərlə zənginləşmişdir.

Komsay Hekayəsi

Kürd xalqı arasında məşhur olan hekayəyə görə, Pir Şaliyarın şagirdi olan Darviş Gomar bir gün ona yaxınlaşıb və heyvanlarının südünün azalmasından şikayət edir. Pir Şaliyar ona, «Bitəl» adlı bir darvişin məzarını göstərərək, bu darvişin heyvanları müalicə etdiyini bildirir. Gomar, həmin dağdan bir daş götürüb, heyvanlarının mədələrinə bağlayır və nəticədə heyvanların südü artır.

Gomarın məzarı, Ərbil şəhərinin «Dəmiyə» kəndində yerləşir.

Komsay Mərasimi

Komsay mərasimi hər il baharın ortasında, mayın əvvəllərində səhər saatlarında başlayır və günün əvvəlində sona çatır. Bu mərasim əvvəllər ənənəvi şəkildə keçirilib və burada kənd rəhbərləri, çobanlar və digər mütəxəssislər təyin olunurdu. Bugünkü gündə isə, həyat tərzi dəyişdiyinə görə, bu mərasim daha çox simvolik xarakter daşıyır və burada kəndlərin problemləri müzakirə edilir.

Bu mərasimlər həm özlərini göstərən mədəniyyətin əhəmiyyətini vurğulayan, həm də Kürd xalqlarının əhəmiyyətli ənənələrini qorumağa kömək edən bir yol olaraq qalır.