Marağa Fosilləri Bölgəsi, Paleontoloqlar Üçün Cənnət

Marağa Fosilləri Bölgəsi, Paleontoloqlar Üçün Cənnət

Marağa fosilləri bölgəsi 11 milyondan beş milyon il əvvələ aid məməlilərin müxtəlif fosillərinə malik olduğuna görə İranın Fosil Cənnəti adlandırılmışdır.

Marağa Şərqi Azərbaycanın böyük şəhərlərindən biri və bu vilayətin əhalisinin sayına görə ikinci şəhəri hesab olunur. Bu şəhər bir dövrdə İran hökumətinin paytaxtı da olmuşdur. Marağanın əhəmiyyəti bu şəhərdə maraqlı tarixi abidələrin qalmasına səbəb olmuşdur. Buna baxmayaraq, Marağa təkcə tarixi abidələrinə görə məşhur deyil, həm də bu şəhərin ətrafında "Marağa Fosilləri Bölgəsi" kimi tanınan bir ərazi mövcuddur. Bu bölgənin sahəsi təxminən 40 min hektardır və aparılan qazıntılara baxmayaraq, hələ də çoxlu sirri özündə saxlayır. Buna görə də, Marağa paleontoloji tədqiqatlar üçün çox böyük potensiala malik olan bir yer hesab edilə bilər.

Əlbəttə, İranda coğrafi yayılması baxımından onun geniş ərazisinin bir hissəsini təşkil edən başqa fosil bölgələri də var. Ən çox, İranın şimal, şimal-şərq və şimal-qərb bölgələri fosillərin əmələ gəlmə yeri olmuşdur. Əldə edilən bütün sübutlardan belə qənaətə gəlinir ki, bugünkü İranın bütün yarımşimal bölgələrində ot yeyən və məməli heyvanlar yaşayırdı; bu heyvanların bir çoxu bu gün nəsli kəsilmişdir.

Marağa Fosilləri Bölgəsinin Xüsusiyyətləri

Marağa fosilləri bölgəsində tapılan fosillər əsasən yeddi milyondan 12 milyon il əvvələ və üçüncü geoloji dövrün sonlarına aid onurğalılara aiddir. Bu bölgədə fosillərin yüksək sıxlığı onun "İranın Fosil Cənnəti" adlandırılmasına səbəb olmuşdur. Bu baxımdan, Marağa fosilləri bölgəsinin şöhrəti dünyada yayılmışdır, elə ki, o, dünyanın beş mühüm fosil daşıyan bölgəsindən biri hesab olunur. Marağa fosilləri bölgəsi Səhənd dağlarının cənubunda yerləşir və onun sərhədləri Təbriz, Miyanə, Vərziqan və Bostanabad istiqamətində davam edir. Bölgənin 40 min hektar sahəsindən 1026 hektarı "Marağa Milli Təbii Fosil Abidəsi" kimi qorunur və onurğalı fosillərin kəşfiyyatı, mühafizəsi və çıxarılması üzrə bütün fəaliyyətlər İran Ətraf Mühitin Mühafizəsi Təşkilatının nəzarəti altında həyata keçirilir. Çay, bataqlıq, göl və daşqın düzənliyi çöküntülərinin toplanması və çökməsi bu bölgədə bol fosillərin mövcudluğunun əsas amillərindən biri hesab olunur. Alimlər əldə edilən fosillərin növünə əsaslanaraq, Afrika Savannası kolleksiyasını bu günkü heyvan kolleksiyaları arasında Marağa fosilləri bölgəsinin şəraitinə ən yaxın olanı hesab edirlər.

Marağa Fosilləri Bölgəsində Qazıntılar

Bu bölgədə iranlı və xarici paleontoloqlar və geoloqlar tərəfindən çoxlu qazıntılar aparılmışdır ki, bunların birincisi təxminən 170 il əvvələ aiddir, bu zaman ruslar ilk dəfə bu bölgədə fosillər aşkar etmiş və onun yüksək dəyərini başa düşmüşdülər. Bundan sonra Avstriya, İngiltərə, Amerika, Fransa, Finlandiya, Çin və Yaponiyadan tədqiqatçılar bölgədə olmuşlar.

Bölgədəki ən geniş kəşfiyyat işlərindən biri 1974-cü ildən 1976-cı ilə qədər (1353-cü ildən 1355-ci ilə qədər Şəmsi) Los-Anceles Təbiət Tarixi Muzeyi və Amerika Milli Təbiət Tarixi Muzeyindən bir qrupun iştirakı ilə həyata keçirilmişdir. Onlar bu bölgədə qazıntılar apararaq 11 milyondan beş milyon il əvvələ (Miosenin sonundan Pliosenin əvvəllərinə) aid qalıqların aşkar edildiyi bir tədqiqat aparmışlar.

Marağada Tapılan Fosillər

Hazırda Marağada tapılan əsərlərin saxlanması üçün çoxlu muzey imkanları yoxdur və kəşflərin əksəriyyəti başqa ölkələrin paleontologiya muzeylərinə aparılmışdır. Yerli rəsmilərin bildirdiyinə görə, 2022-ci ilə qədər bu bölgədən 2600-dən çox fosil parçası aşkar edilmişdir ki, onların arasında fil, zürafə, kərgədan, ceyran, qılıncdişli pələng, qısaayaqlı at və bəzi dinozavrlar kimi heyvanların fosilləri görünür. Bu heyvanlar çöl və otlaq ekosistemlərinin sakinləri hesab olunurlar.

Marağanı dünyada məşhur edən şeylər mastodonun fil dişinin, kərgədanın yuxarı çənəsinin, ətyeyənlərin kəlləsinin, atın dişinin və çənəsinin, zürafənin çənəsinin və ibtidai hominidin (insana bənzər) dişinin fosillərinin aşkar edilməsidir. Bu hominid ehtimal ki, bir milyon il əvvəl bu bölgədə mövcud olmuş Homo erektus (dik insan) növünə aid idi. Həmçinin, Marağada iki unikal at növünün aşkar edilməsi də mühüm hesab olunur.