Azərşəhr Müsəllası, Yüzlərlə İl Əvvəldən Qalmış Möhkəm Bir Bina

Azərşəhr Müsəllası, Yüzlərlə İl Əvvəldən Qalmış Möhkəm Bir Bina

Azərşəhr Müsəllası Dehxarəqan çayının kənarındakı bir təpənin üzərində tikilmişdir.

İslam mədəniyyətində məscidlərin kənarındakı açıq sahəyə "Müsəlla" deyilir. Müsəllalar adətən xüsusi münasibətlərdə, xüsusilə də çoxlu sayda insanın iştirakı ilə keçirilən Cümə namazı və ya Fitr bayramı namazı zamanı istifadə olunur. İranın müxtəlif şəhərlərində namaz qılmaq və müxtəlif mərasimlər keçirmək üçün müsəllalar mövcuddur. Azərşəhrdə isə köhnə bir müsəlla bir təpənin üstündə tikilmişdir ki, bu da şəhər əhalisi üçün müqəddəs bir yer sayılır. Azərşəhr Müsəllası, gözəl naxışlı daş mehrabı ilə göz oxşayan bir gözəlliyə malikdir və hələ də bəzi dini mərasimlər üçün istifadə olunur.

Azərşəhr və Coğrafiyası

Coğrafi cəhətdən, Urmiya gölü qərbdə, Səhənd dağları isə Azərşəhrin şərqində yerləşir və buna görə də bu şəhər soyuq iqlimli bir bölgə hesab olunur. Səhənd dağlarına yaxın olmasına baxmayaraq, Azərşəhr düzənlik bir şəhərdir. Bu şəhər Təbrizin cənub-qərbində yerləşir və ondan 54 kilometr məsafədədir. Azərşəhr tarixi mətnlərdə "Dehxarəqan" və "Tufarqan" adları ilə də qeyd edilmişdir ki, bu adlar şəhərin tarixi qədimliyini göstərir. Bəzi tarixçilərin fikrincə, Azərşəhr Urartu sivilizasiyası dövründən (Miladdan əvvəlki birinci minillik) çiçəklənmişdir.

Tarixi Azərşəhr Müsəllası "Müsəlla Təpəsi" adlandırılan, Dehxarəqan çayının şimal sahilindəki bir təpənin üzərində yerləşir. Bu təpə yerli sakinlər arasında həmçinin "Yuadağı", "Dovadağı" və "Müsəlla Dağı" adları ilə də tanınır. Bu tikilidən başqa, bir qayanın içərisində əl ilə qazılaraq tikilmiş Qədəmgah Məscidi, Səfəvilər dövrünə aid olan səkkiz daş sütunlu Dördküçə Tağı (Taq-e Çahar Süq) və bir neçə müalicəvi su bulağı və təbii turizm bölgəsi bu şəhəristanın görməli yerləri hesab olunur.

Azərşəhr Müsəllası və Onun Tarixi Xüsusiyyətləri

Müsəlla Təpəsinin yuxarı hissələrində qəbirlərin lövhələri, kitabələri və daş yazıları görünür ki, onların bəziləri Hicri yeddinci və səkkizinci əsrlərə (XIII və XIV əsrlər Miladi) aiddir. Tarixi Azərşəhr Müsəllasının binası bu qəbiristanlığın ortasında, uca divarları ilə görünür. Bu binanın uzunluğu və eni 150 metrdən çoxdur və səthi qəbiristanlıqdan təxminən bir metr hündürdədir.

Müsəllanın mehrabı daşdan və kərpicdən tikilmişdir. Bu binada istifadə olunan daşların dəqiqliyi bəzilərinin binanın tikinti dövründən (Hicri səkkizinci əsr) əvvəlki dövrlərə aid olduğunu göstərir. Müsəllanın imamının namaz qıldığı yer mehrabın içərisindədir və ətrafdan təxminən bir metr yarım daha dərindir.

Mehrabın ortasındakı daş tağın altında bir məzar daşı görünür. Bu daş mərmərdəndir və şaquli şəkildə divara quraşdırılmışdır. Daşın üzərində gözəl şəkildə Sülüs xətti ilə bir neçə Fars beyti, iki Quran ayəsi və bir neçə ərəb cümləsi həkk olunmuşdur. Mehrabın gözəlliyini ikiqat artıran onun türənc və islami naxışlarıdır. Bu naxışlar hər baxanın gözünü cəlb edən xoş bir formaya malikdir. Görünür ki, bu daş oymalar Hicri yeddinci və səkkizinci əsrlərdə yaradılmışdır, lakin bu əsərin milli qeydiyyat sənədində onun tarixi Səfəvilər dövrü (XVI əsr Miladi) olaraq göstərilmişdir. Müsəllanın sahəsi örtülü deyil və tamamilə açıqdır.

Azərşəhr Müsəllasının Şəhər Əhalisinin Nəzərindəki Yeri

Bu müsəlla Azərşəhr xalqı üçün çox müqəddəs və hörmətlidir və şəhərin fəzilətli şəxsləri və böyükləri qədim zamanlardan onun toxunulmazlığını vurğulamışlar. Rəvayətə görə, keçmişdə quraqlıq baş verdikdə, insanlar Azərşəhr Müsəllasında toplaşaraq yağış namazı qılırdılar. Bu müsəlla hələ də Fitr bayramı namazı kimi mərasimlər üçün hava şəraiti uyğun olduqda istifadə olunur.

Azərşəhr Müsəllasının Milli Qeydiyyatı

Bu abidə 2005-ci ildə (1384-cü il Şəmsi) İranın milli abidələri siyahısına daxil edilmişdir.