Yəzdli Mirçaxmaq təkyəsinin Məhərrəm əzadarlıqlarına ev sahibliyi etməsinin 500 ili

Yəzdli Mirçaxmaq təkyəsinin Məhərrəm əzadarlıqlarına ev sahibliyi etməsinin 500 ili

Yəzdin bəzi digər tarixi abidələrinin yanında yerləşən Mirçaxmaq Təkyəsi 500 ildən artıqdır ki, Məhərrəm ayında şəhər əhalisinin illik əzadarlıq mərasiminə ev sahibliyi edir.

Mirçaxmaq meydanı Yəzd şəhərinin qədim meydanlarından biridir, ətrafında müxtəlif tarixi abidələr yerləşir. Bu əsərlərdən biri də Mirççamaq təkehdir ki, bəzən Mirççamaq da tələffüz olunur. Təkiyə İranda Məhərrəmlik əzadarlığı və təziyə mərasimi üçün istifadə edilən dini yerlərdən biridir.

Təkyə barədə

İranın əksər şəhərlərində təkyə titullu tikililər var, lakin səhranın kənarında yerləşən İranın mərkəzi bölgələrinin təkələri fərqli memarlığa malikdir. Adətən təkə hər bir şəhərin zəngin və nüfuzlu adamları tərəfindən tikilir və onu əzadarlıq və təzih proqramlarının həyata keçirilməsinə həsr edirdi. Bu səbəbdən də bir çox zadəganların və şahzadələrin iqamətgahları elə tikilirdi ki, müvəqqəti dam və ya böyük çadır qurmaqla və ya həyətin ortasındakı gölməçənin üstünü örtməklə insanların bir yerə toplaşıb əzadarlıq mərasimi keçirmələri üçün üstü örtülü bir yer təmin oluna bilərdi.

Oturan insanlar üçün kabinələr var. Təkyələr girişi asanlaşdırmaq üçün adətən nəqliyyatın çox olduğu yerlərdə tikilir. İranın əksər təkayələri iki məhəllənin qovşağında tikilib və onun daxili məkanında insanların toplanması üçün həyət və köşklərdən əlavə, üstü örtülü məkan da yaradılıb. Həzrət Abbas (ə) ilə İmam Hüseynin (ə) döyüşü ilə bağlı mərasim orada keçirildiyi üçün təkiyyələrin həyəti Abbasiyyə adlanırdı.

Təkyələr şəhərin mühüm yerlərində yerləşdiyinə görə sənətkarların toplanması, ticarət-iqtisadi problemlərin ifadəsi üçün də istifadə olunurdu. Xalqın ianə və ianələri ilə yanaşı, çəkiliş mərasiminin saxlanması və keçirilməsi xərcləri də onun ətrafında tikilmiş dükanlardan ödənilirdi.

Bəzi şəhər və kəndlərdə daimi təkyalarla yanaşı, bəzən müvəqqəti təkyələr də yaradılır. Müvəqqəti dayaqlar adətən küçələrin kənarlarında müvəqqəti tikililər yaradaraq kiçik sahələrin əhatəyə alınması və parça və bayraqların asılması ilə hazırlanır və yas günlərinin sonunda yenidən yığılır. Bu takayada yer daha kiçik olduğuna görə tazee mərasimi çox məşhur deyil və yas qruplarını qəbul etmək üçün istifadə olunur.

Mir Çaxmaq təkyəsinin tarixi

Bu dayaq eramızın 15-ci əsrində, Teymurilərin İran üzərində hakimiyyəti dövründə tikilmişdir. Tarixi mətnlərə görə, o zaman Əmir Cəlaləddin Çaxmaq Şahrux Teymuri tərəfindən Yəzd hakimi təyin edilmişdir. Bu binanın tikintisində Əmir Çaxmaqın həyat yoldaşı Seti Fatemənin də rolu olub.

Əvvəllər olduğu kimi, Aşura günü də bu sütunda qiraət mərasimi keçirilir və insanlar müxtəlif kabinələrdə iştirak edərək onu izləyirlər.

Mirçaxmaq təkyəsinin memarlığı

Mirçaxmaq Təkiyə köşkləri ikimərtəbəli köşklər şəklində, bir-birinin ardınca səkkiz şaquli cərgədə tikilir. Bu səkkiz sıra arasında iki sıra üç mərtəbəlidir. Stendlər oxşarlıq yaradan şəkildə bir-birinə baxır.

Onun kral hissəsi olan və dövlət məmurlarının və məşhur insanların iqamətgahı olan Takiyenin əsas köşkü pavilyonların mərkəzində yerləşir və hündürlüyünə görə asanlıqla tanınır. Bu pavilyonda hicri 1258-ci il miladi 1842-ci ilə bərabər olan bir kitabə var. görmək olar Hündür minarələr və rəngli kaşılarla gözəl bəzəklər əsas pavilyonu digər köşklərdən fərqləndirir. Əvvəllər hündür əyilmiş minarələrdən Carçılar azan oxutmaq, bəzən də mühüm xəbərləri çatdırmaq üçün istifadə edirdilər.

Bu dayağın tağlı sarayları onun özəl xüsusiyyətlərindəndir. Dəstəyin altında 40 il əvvələ qədər camaat tərəfindən istifadə edilən, lakin bu gün quruyub su muzeyi kimi istifadə olunan su anbarı da var.

Mirçaxmaq Təkyəsinin Heydəri xurması

Mirçaxmaq ərazisində Heydəri xurması kimi tanınan böyük xurma ağacı var. Bu xurma ağacı oyulmuş ağacdan, düyünlərdən və iri dirəklərdən istifadə edilməklə düzəldilmiş hörgü quruluşdur və şiələrin üçüncü imamı İmam Hüseynin (ə) əzadarlığı zamanı insanlar arasında yayılır. Yəzd camaatı xurma ağacını İmam Hüseynin (ə) tabutunun rəmzi hesab edir və onun şəhadətinin ildönümündə onu qaldırıb çevirərək simvolik olaraq dəfn mərasimi keçirirlər.

Mirçaxmaq Yəzdin yanında Heydərinin xurması

Xurma ağaclarının çevrilməsi mərasimi Məhərrəmlikdə Yəzd əhalisinin məşhur yas mərasimlərindən biridir. Xurma o qədər ağırdır ki, onu qaldırmaq üçün 150 güclü insan lazımdır. Yan tərəfləri olan və hündürlüyü təxminən 8,5 metr olan bu böyük xurma ağacı XVIII əsrdə Səfəvilər dövründə tikilib. Beləliklə, bu xurma ağacı İranda təxminən 450 yaşı olan ən qədim palma ağacı hesab olunur.

Mirçaxmaq təkyəsinin milli qeydiyyatı

Mirçaxmaq sütunu tarixi dəyərinə görə miladi 1951-ci ildə (miladi 1340-cı ildə) İranın milli irs siyahısında qeydə alınmışdır.