Marağa şəhərinin adı monqol istilasından və ərəb dilinin İrana gəlişindən çox əvvəl istifadə edilmişdir.

 Marağanın köhnə adı “Mərava” və ya “Marava” və ya “Madava” idi və buna görə də onu “Mad əhlinin yeri” hesab etmək olar və Marağa şəhərinin tarixini madlar dövrünə aid etmək olar. Parfiya dövründə bir müddət Azərbaycanın paytaxtı olmuş və Çiçest gölündən (Urmiya) 25 mil cənub-şərqdə Fərspa adlanan şəhər olmuşdur.

Hicri beşinci əsrdə Səlcuqlular hücumlarından öncə Marağa camaatı şafei məzəbində olmuş ancaq türklərin gəlişi ilə hənəfi məzhəbini seçmişlər və Şah İsmayıl Səfəvi gəldikdən sonra Marağa əhalisi də şiə məzhəbini qəbul etmişlər.  Marağa xalqının dili, xalqı kimi, digər iranlı etnik qrupların dil və irqindən qaynaqlanır.

Əhali 

2016-cı ilin ümumi əhalinin siyahıya alınmasına görə, Marağanın şəhər yerlərində təxmin edilən əhalisi 125,283 kişi və 12,238 qadın olmaqla 163,859 nəfər idi. 2016-cı il siyahıya alınmasına görə, Marağanın əhalisi 175.000 nəfərdən çox artıb.

Məkan

Marağa Şərqi Azərbaycan vilayətinin cənub-qərbində, Urmiya gölünün şərqində və Səhənd dağının cənub yamacında yerləşir. Şimaldan Təbriz, şərqdən Həştrud və çaroymaq və cənubdan isə Baruq şəhəri qərbdən Bonab şəhəri, Məlikan və Əcəbşir ilə sərhəddir.

Övhədi Marağeyi

Şeyx Övhədəddin (Rüknəddin) ibn Hüseyn Övhədi Marağeyi İsfəhani 7-8-ci hicri əsrlərin məşhur arif və şairlərindən təqribən 653-cü şəmsi ilində (673) anadan olmuşdur. Doğulduğu yerdə fikir ayrılığı var. “Səbəb atasının İsfahanlı olmasıdır, lakin şairin anadan olub vəfatı Marağada baş verdiyi və uzun müddət həmin şəhərdə yaşadığı üçün o, Marağalı kimi tanınıb”. Amma bəziləri də hesab edir ki, “o, azərbaycanlı ailədən olub, lakin İsfahanda doğulub” və ömrünün çox hissəsini bu şəhərdə keçirib.

İrfani təhsil və təlimini Marağada keçirdi. Zaman-zaman gəzib müxtəlif ölkələrdə ağsaqqalların varlığından istifadə etmişdir. O, bir müddət Azərbaycanda sürgündə yaşamış, nəhayət, hicri 706-cı ildən (686-cı il) əvvəl İlxanlıların paytaxtı Marağada məskunlaşmış və oradan Əbu Səid xanın dövründə Təbrizə getmiş, burada o, Sultan və onun vəziri Qiyasəddin Məhəmməd ibn Xacə Rəşidəddin Fəzlullah ona hörmət etmişlər. O, ən azı hicri 732-733 (miladi 711-712) illərində bu şəhərdə yaşamış, lakin ömrünün sonunda Marağaya qayıtmış, şaban ayının ortalarına qədər burada irfani şeirlərini yazmışdır. 738-ci hicri (16 mart bazar günü) Marağada dünyadan köçmüşdür. Onun məzarı Marağa şəhər muzeyinin yanındadır.

Əsərləri:

1. Şeirlər divanı, o cümlədən: şeirlər, qəsidələr, qəzəllər, rübailər və qitələr, səkkiz min misradan çox.

2. Təxminən altı yüz beytdə Dəhnamə və ya Məntiqul üşşaq məsnəvi və Nəsəddin Tusinin nəvəsi Vəcihəddin Şah Yusifin adına.

3. Sənayinin Cami cəmi üsulunda beş min beytlik Məsnəvi

(Mənbə: Marağa Ensiklopediyası, Toğrul Təhmasibi)

Abdulqadir Marağeyi

Hafiz Marağeyinin oğlu Hafiz, danışan, Nizaməddin, İbni Qeybi və Xacə Əbdülqadir ləqəbli Əbdülqadir Marağalı hicri 745 (hicri 768) ilində Marağada anadan olmuşdur. Dörd yaşında məktəbə getdi. 8 yaşında Quranı əzbərləyib, 10 yaşında qrammatika, bəyan elmlərini öyrənib. 70 ildən sonra Əbdülqadir vəba xəstəliyinə görə Herat şəhərində vəfat etmiş və orada dəfn edilmişdir.

O, dövrün elmləri üzrə alim, Quran hafizi və qarisi, poetik təbiətli, ustad xəttatlıq, mahir təsvir, musiqiçi və musiqi tədqiqatçısı, musiqidə nəzəri və praktiki elmlər üzrə mütəxəssis və ud aləti ifa etmişdir. Hicri səkkizinci və IX əsrin ortalarında İran sənət tarixinin böyüklərindən biri və İran klassik musiqisinin son nəzəriyyəçisi, musiqi haqqında dəqiq, etibarlı və etibarlı məlumat verən yeganə şəxsdir. Əbdülqadir “müntəzəmiyyə məktəb”in ən görkəmli musiqiçilərindən biri və bu məktəbin banisi Səfiyəddin Urməvinin fikirlərinin şərhçisidir.

O, bütün alətlərində, xüsusən udda usta kimi ifa etmişdir. Əbdülqadir bir neçə alət icad etmişdir.

Əbdülqadirin əsərləri:

Onun  əsərləri İran və ərəb musiqisi tarixi baxımından çox mühümdür , alətlər və musiqi haqqında dəyərli və mühüm məlumatlar vermişdir. Marağinin mühüm əsərləri aşağıdakılardır: Kənzül ülhan, Məqasidül ülhan, Şərhül ədvar

(mənbə : Marağa Ensiklopediyası, Toğrul Təhmasibi)

Zeynalabdin Marağeyi

Məşrutəçilik ərəfəsində İranı cəhalət və istibdadın pəncəsindən xilas etmək üçün “vətənpərvər kişilər” arasında Hacı Zeynalabdinin adı xüsusi yer tutmuşdur. O, “azadlıq axtaranlar düşərgəsi”nə və islahat tərəfdarlarına qoşulan Marağa əhalisindən olan varlı Məşhədi Əlinin oğlu idi. “Onun ataları Savucbulağ (indiki Mahabad) kürdlərindən və xanlardan idilər və onlar Şafii məzhəbinə sahib idilər, lakin sonradan şiəliyi qəbul etdilər. Marağayi hicri 1255-ci ildə Nəsrəddin şah Qacarın müasiri olaraq anadan olmuşdur. On səkkiz yaşında ibtidai məktəbə getdi, on altı yaşında isə məktəbi atıb atasının yanına getdi. İyirmi yaşında Ərdəbilə getdi, oradan Ərdəbil və Marağada olarkən, öz təbirincə desək, “əsilzadələr evi tikdi”, oranı at, nökər, tüfənglə təmin etdi. Daha sonra İranın Tiflisdəki baş konsulu Mirzə Əsədullah Xan Nazim əd-Dövlə onu Katais şəhərində baş konsulun müavini təyin etdi. Nəhayət, azadlığı müdafiə etmək və tiranlıqla mübarizə aparmaq üçün İstanbula getdi. İstanbulda farsdilli qəzetlərlə, xüsusən də: Şəms və Həblül mətin Kəlküttə ilə əməkdaşlıq edirdi. Onun səyahətnaməsi tarixi, oxunmalı və şirin bir romandır və onu  elə həmin şəhərdə yazıb.

Görməli yerləri

Mehr məbədi

Marağanın Mehr məbədi və ya Marağanın Mehri ziyarətgahı tarixdən əvvəlki ilk insan məskənlərindən və məbədlərindən biridir. Bu tarixi abidə Parfiya dövrünə və Mehr ibadət mərasiminin keçirildiyi yerə aid edilir. Məbəd tarixi qəbiristanlığın altında yerləşir və onun bəzi hissələri qazılıb, lakin böyük hissəsi hələ də yerin altındadır.

Marağanın Mehr məbədi yeraltı ibadət yeridir və Veravi Marağa kəndinin cənubunda günəşə ibadət yeri və Mehr ibadət mərasimi yerin altında və qaya üzərində tikilmişdir. Mehr dininin davamçıları onu eni 4,5 metr olan açılışı olan nəhəng sal daşından oyaraq yaratmışlar. Bu tikili rəssamların işlərinin həcminə və dəqiqliyinə görə qədim ibadətlərin qiymətli nümunəsi sayıla bilər. Nəzərə alsaq ki, Əhəmənilər dövrünə qədər qaya memarlığı həm darvazalarda, həm də dam örtüyündə əyri xətləri olmayan düz və düzbucaqlı səthlərlə səciyyələnir və əslində bizi Mehr Veravi məbədi və tarixinə aparan məqam budur. Bu qədim kompleksə qəbiristanlıq, məbəd və tarixi yer daxildir.

İranın ən mükəmməl tarixi ziyarətgahlarından biri olan bu məbəd İlxanilərin İranını idarə etdiyi İslam dövründə dəyişikliklərə məruz qalmışdır ki, indi bu məbəddə islam dininin izləri yadda qalıb. Məbədin içərisində Quran yazısının olması hökmdarların bu şəhər üzərində hökmranlığını xatırladan böyük bir fəthdən xəbər verir.

(mənbə : Marağa Ensiklopediyası,Toğrul Təhmasibi)

Qırmızı Günbəz

Marağanın Qırmızı Günbəzi hicri 542-ci ildə Səlcuqlar dövründə tikilmiş binanın adıdır. Bu binanın memarlıq üslubu Razi üslubundadır.

Qırmızı Günbəz Marağanın cənub-qərb hissəsində yerləşən Şərqi Azərbaycan vilayətində İslam dövrünün ən qədim tikililərindən biridir. Şimal kitabəsindən binanın banisinin adını və tikilmə tarixini, qərb kitabəsindən isə inşa edənin adını görmək olar.

Bu kitabələrdən belə nəticə çıxarmaq olar ki, Qırmızı Günbəz binası 542-ci hicri ilində Səlcuqlular dövründə Azərbaycanın başçısı “Əbdül Əziz bin Mahmud bin Səəd Yədim”in əmri və “Bəni Bəkr Məhəmməd bin Bəndan bin Möhsün Memar” tərəfindən tikilmişdir.

Bu binanın tikintisinin başlaması ilə İran memarlığında gizli dövr sona çatdı və bu tikili Azərbaycan memarlığının dönüş nöqtəsi və başlanğıcı oldu ki, bu da kərpic və kirəmitlərin birləşməsindən və tarixi binaların bəzədilməsində kirəmitlərdən istifadə olunmasından ibarət idi.

Bu əsər 1961-ci il dekabrın 6-da 134 qeydiyyat nömrəsi ilə İranın milli əsərlərindən biri kimi qeydə alınmışdır. Həmçinin bu binanın girişindəki firuzəyi yazılardan Saipa simvolu götürülüb. 100.000 Rial əskinasın arxa tərəfindəki dizaynda Sədi türbəsinin arxasında dizaynı Marağanın Qırmızı Günbəzinin girişindəki əsərdən götürülmüş mehrabın şəklidir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası, Toğrul Təhmasibi)

Marağa Rəsədxanası

Marağa Rəsədxanası monqol xanı Hülaku xanın dövründə, Xacə Nəsrəddin Tusinin dövründə Marağa şəhərində tikilmiş rəsədxana olub. Rəsədxana Marağanın qərbindəki təpədə, Talib Xan və Hacıkürd adlı iki kəndin yaxınlığında yerləşir və Urmiya gölü uzaqdan görünür. “Rəsəd” sözünün çoxları fars sözü olduğuna inanır və imtahan sözündən əmələ gəlib. Bu gün yalnız müxtəlif hissələrinin bünövrəsi və onun daş çöküntülərinin bir hissəsi qalmışdır. Rəsədxana Xacə Nasirəddin Tusi tərəfindən yaradılmışdır.

Marağa rəsədxanasının tikintisi hicri 657-ci ilin birinci cəmadisinin dördüncü çərşənbə axşamı Xacə Nasirəddin Tusinin və monqol Çingiz xanın nəvəsi Hülakunun əmri ilə başladı. Hülaku araşdırma təşkilatına dəstək üçün xüsusi ianələr edib. Həmçinin 400.000 cild kitab və astronomik alətlərdən ibarət kitabxana təmin edilmişdir. Hicri 670-ci ildə (miladi 1276-cı ildə) İlxani zici kitabı burada hazırlanmışdır.

Marağa Rəsədxanası təkcə ulduzları seyr etmək üçün deyildi, əksər fənləri öyrədən böyük elmi mərkəz idi və dövrün ən məşhur alimləri, o cümlədən göy qurşağının yaranmasının əsas səbəbini kəşf edən Qütbəddin Şirazi orada idi. Bundan əlavə, həmin dövrdə monqolların hər iki torpağı zəbt etməsi sayəsində Çin və İran arasında elmi əlaqə yarandığı üçün bu mərkəzdə Çin alimləri, o cümlədən Fao Munci adlı şəxs fəaliyyət göstərirdi. Xristian filosofu və leksikoqrafı İbn əl-İbri də Marağa Rəsədxanasında Ptolemeyin prinsiplərini tədris edirdi.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası, Toğrul Təhmasibi)

Qəffariyyə günbəzi

Qəffariyyə günbızi Marağanın şimal-qərbində, Sufi Çay çayının yanında yerləşir. Bu günbəz İExanilər dövründə və Sultan Əbu Səid Bahadır Xan tərəfindən tikilmişdir.

Qəfariyyə günbəzi, Marağanın digər günbəzləri kimi, daş plitələr və qübbə üzərində qurulmuş düzbucaqlı bir binadır. Binanın dörd tərəfində romb naxışlı kərpic sütunlar vardır. Günbəzin şimaldan girişi və hər tərəfində iki tağ və kitabənin kənarı düzəldilmiş, binanın bəzəklərində ağ-qara və göy rəngli kaşılar işlənmişdir.

Girişdəki kitabə Qaffariyənin günbəzinin Əbu Səid Bəhadır xanın (716-736-cı hicri) dövründə tikildiyini göstərir.

Binanın adı, tarixi mətnlərə görə belədir: Nizaməddin Əhməd ibn Hüseyn Qəffari adlı arif üçün Soltan Yaqub ibn Hüseyn bəy Ağqoyunlu əmri ilə bina tikilmiş və bağ salınmışdır. Bu səbəbdən bu malikanə və ona bağlı tikililər, həmçinin adı çəkilən qüllə “Qaffariya” adı ilə tanınmağa başladı.

Bu tikilidə istifadə olunan xətlərin hamısı reyhan xətləridir və günbəzin üstündə təəssüf ki, köhnəlmiş və bu barədə heç nə məlum olmayan yazı var; amma üzərində günbəzin sahibinin adının həkk olunduğu deyilir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası Toğrul Təhmasibi)

Mavi günbəz

Mavi günbəz Marağada Səlcuqlar dövrü tikililərindən biridir. Bu binada istifadə edilən bəzəklər Səlcuqlu və Monqol sülalələrinin digər tikililəri ilə müqayisədə unikaldır. Bəziləri bu gözəl binanın monqol dövrünə aid olduğunu, bəziləri isə qüllənin tarixini Hülaku xandan əvvələ aid edir.

Bu binanın Hülakunun anasının məqbərəsinə aid edilməsi kütlələr arasında populyar olmasına baxmayaraq, arxeoloqlar tərəfindən təsdiqlənməmişdir. Bəzi arxeoloqlar qüllənin tarixini hicri 593, bəziləri isə 582 və ya 656-cı ilə aid edirlər.

Bu günbəz zirzəmi və əsas otaq olmaqla iki hissədən ibarətdir.

Qəbirdə yazılmış kitabədən ehtimal olunur ki, göy günbəz məzar qülləsi kimi tikilmişdir; bu səbəbdən bu günbəz Hülaku xanın anasının türbəsi kimi də tanınır. Kufi xətti ilə müxtəlif formalı “Allah”, “Vəlhəmd” və… kimi sözlər qüllənin qəbrinin divarlarına həkk olunmuş bəzək elementləridir.

Qüllə şəhərin mərkəzində, dairəvi qüllənin yanında yerləşir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası Toğrul Təhmasibi)

Dairəvi günbəz

Dairəvi günbəz Göy günbəzdən on metr şimalda yerləşən Marağa şəhərində Səlcuqlular dövründə tikilmiş tikililərdən biridir. Qüllənin kufi xətti ilə yazılmış kitabəsində binanın tikilmə tarixi hicri 563-cü ildir; amma təsisçinin və içəridə dəfn edilən şəxsin adı ilə bağlı heç bir məlumat yoxdur, məzari isə tamamilə məlum deyil.

Kaşıların cəlbediciliyi, müxtəlif rəngləri və onlarda istifadə edilən naxış və motivlər bu qülləyə xüsusi üstünlük vermiş və həmin dövrdə kaşı sənətinin inkişafı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Qoşa günbəzlə örtülmüş sadə görünüşlü dairəvi qüllədir; lakin günbəzdən və onun damından zamanla heç nə qalmamışdır. Binanın uçmasının qarşısını almaq üçün onun üzərinə dam örtüyü tikilib.

Qüllə şəhərin mərkəzində, mavi günbəzin yanında yerləşir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası Toğrul Təhmasibi)

Ağalar türbəsi (daş yazılar Muzeyi)

Ağalar türbəsi Zəndiyə dövrünün şairi və arifi Mir Əbdülfəttah Musəvi Marağalının məzarı üzərində dördbucaqlı və kərpicdən tikilmiş tikilidir. Bu bina Zandiyə dövrünün üslubunu və memarlığını əks etdirir. Hicri 1381-ci ildə bərpadan sonra muzeyə çevrilmiş və “daş yazılar muzeyi” adı altında bölgənin tarixi və qiymətli qəbir daşlarının nəfis əsərləri var.

Bu bina hicri 12-ci əsrin sonunda, hicri 1175-ci ildə “Mir Əbdülfəttah Musəvi”yə məhəbbət və sədaqətinə görə “Zül-ül-Sultan”ın əmri ilə tikilmişdir. Bu tarixi abidədə hicri 7-8-ci əsrlərə aid qiymətli mərmər qəbir daşları ilə yanaşı digər qəbir daşlarını da görmək olar. Daş kitabələr və daş qoçlar bu muzeyin digər əsərləridir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası Toğral Təhmasibi)

Marağa Elxanilər Muzeyi

Marağa Elxanilər Muzeyi Marağanın turistik yerlərindən biridir. 1976-cı ildə Övhədi Marageyinin (hicri VII və VIII əsrin əvvəllərinin məşhur şairi) türbəsinin yanında kitabxana tikildi, onun bir hissəsi kiçik dəyişikliklərlə eyni vaxtda muzeyə çevrildi. Ənənəvi memarlıq üslubunda tikilmiş bu muzeyin binası Övhədi marağeyinin türbəsinin yanında yerləşdiyi üçün 1978-ci ilə qədər bu şair  adı ilə tanınıb. Bu muzey ölkənin ixtisaslaşmış muzeylərindən biridir və Marağa şəhərində əlamətdar yer olduğuna görə 1996-cı ildən “Marağa Elxanilər muzey” kimi tanınır.

Bu muzeydə təqdim olunan əsərlər eramızdan əvvəl I minilliyə və Parfiya və Sasanilər dövrünə aiddir və ayrı-ayrı bölmələrdə nümayiş etdirilir. Marağa Muzeyində dulusçuluq kolleksiyaları, sikkələr və şüşə və şüşə bölmələri, metal və yazılar daxil olmaqla qiymətli əsərlər var. Əslində Marağa Muzeyi İranda Elxanilər dövr sivilizasiyasının unikal təzahürüdür. Elxanilər hicri 603-cü ildən 656-cı ilə qədər İranda və Qafqazda hökmranlıq etmiş və öz hökmranlıqlarının mərkəzi olaraq Marağa şəhərini seçmişlər.

(mənbə : Marağa Ensiklopediyası Toğral Təhmasibi)

Safi rud (Safi çay-Sufi çay)

Safi çayı  Səhənd dağının cənub-qərb yamaclarından və dağlarda, xüsusən də Bamids vadisindən daimi və güclü qarın əriməsi nəticəsində yaranır.

Bu çay şimal və cənub cərəyanı ilə Marağa şəhərinin bütün əkin və bağlarını suvararaq onun cənubundan Bonab bölgəsinə daxil olur.

Bu çayda əhəmiyyətli miqdarda qızılbalıq var. Marağa şəhərinin çıxışında və Təbriz-Marağa dəmir yolu üzərində çayın üzərində iki çox gözəl körpü salınmışdır.

Bu çay Marağanın turistik yerlərindən biridir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası Toğral Təhmasibi)

Əl işləri Marağa məhsulları

Marağa sabunu

Marağa sabunu Marağada ənənəvi və yarı sənaye üsulu ilə hazırlanan ənənəvi sabun növüdür. Bu sabunun istehsalında heyvan yağları və soda istifadə olunur. Bu sabun qədim tarixə malik ən məşhur sabunlardan biridir. Marağa sabunu hörülmüş saçların yuyulması üçün tövsiyə olunur . Marağanın 200 illik sabunu bu şəhərin suvenirlərindən biri kimi tanınır, çünki hər il yüzlərlə turist nadir əsərlərə baxmaq üçün bu şəhərə səfər edir və digər suvenirlər ilə yanaşı, özləri ilə ənənəvi Marağa sabunu da aparırlar. Bu sabun lazımi qablaşdırmaya və əla keyfiyyətə görə Orta Asiya ölkələri, Qafqaz, Türkiyə və İraqa ixrac edilmişdir. Marağa sabunu üç müxtəlif rəngdə hazırlanır, bunlara ağ, sarı və qara daxildir, bunlardan sarı ən çox tanınır.

Marağa sucuq və basluğu

Basluq və Sacuq Marağanın ən unikal və əhəmiyyətli suvenirlərindən biridir. Çox dadlı olan bu ənənəvi Marağa şirniyyatları üzüm ekstraktı və ya doşabdan, bir qədər nişasta, qızılgül, yağ və badam ləpələrindən, bəzən isə qozdan və digər müxtəlif ləzzətlərdən hazırlanır. Marağalı bağbanlar payız mövsümünün əvvəlində havanın və torpağın münasib olması ilə ölkənin ən yaxşı üzümləri hesab edilən üzümlərini yığdıqdan sonra üzümün bir hissəsini doşaba və ya üzüm şirəsinə çevirir və ondan istifadə edirlər. Xüsusi dadına görə Basluq və Sucuq da turistlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Bu məhsulun istehsalı təxminən bir əsrdir. Belə ki, uzaq keçmişdə Marağada Sacuqçı adlı bir məhəllə var idi ki, onun əsas işi Sucuq və Basluq hazırlamaq idi.

Marağa xalçası

Milli şöhrətə və dünya şöhrətinə malik olan Marağada xalça və xalçaçılıq ən mühüm məşhur sənətdir. Marağa xalçası həmişə İran xalçalarının hökmdarı, dünyada zövq və istedadın irəlidə gedəni olub və hazırda bu bölgədən çoxlu xalça nümunələri müxtəlif ölkələrin muzeylərində sərgilənir. Marağada xalçaçılıq sənayesi şəhər yerlərində emalatxana, kənd yerlərində isə tək toxuculuq kimi fəaliyyət göstərir. Xalçaların rəngarəngliyi , dizayn  sahəsində yaradıcılıq Marağa əllə toxunmuş xalçaların səciyyəvi xüsusiyyətləridir. Ustadların və ustad dizaynerlərin iştirakı ilə müxtəlif dizaynların əqli və yazılı şəkildə qeydiyyata alınması Marağada sənət və sənayenin mövcudluğunun və imkanların mövcudluğunun ən mühüm göstəricisidir. Marağada xalçaların toxunma üsulu “türk toxuculuğu”dur və yun və ipəkdən istifadə edilir və müxtəlif ölçülərdə və müxtəlif dizaynda ixrac üçün ipək xalçalardır. Quran ayələrinin dizaynı ilə çox gözəl və nəfis xalçalar, İran miniatürləri və təbiət təsvirləri və müxtəlif insanların üzləri (toxunmuş xalçaların zərifliyi və dəqiqliyi tanınacaq dərəcədədir. Bədii xalçalarda diqqət çəkən məqam ondan ibarətdir ki, toxucuların əksəriyyəti müxtəlif rəng diapazonlarına nail olmaq üçün lazım olan yunu rəngləyir və xalçaların toxunmasında ən mühüm mərhələ bu mərhələnin uğurla həyata keçirilməsidir. İpək xalçaların gözəlliyini bir kənara qoysaq, ipək xalçalar ölkənin ən mühüm ixracat məhsullarından biridir və Marağa istehsalında ikinci yeri tutur, lakin təəssüf ki, bu məhsulların çoxu Təbriz və ya Qum xalçaları adı ilə ixrac edilir və onun qazancı tacirlərə aid olur.

Marağa quru meyvələri

Marağanın quru meyvələri və ya qoz-fındıqlarına püstə, kağız badam, kağız qoz, quru ərik, fındıq, kişmiş,, şaftalı yarpağı, ərik yarpağı, başqa sözlə yuxarıdakı meyvələr, gavalı kimi quru meyvələr daxildir. Alça və ərik qurusu, xurma, əncir qurudulur və qədim zamanlardan qurudulmuş meyvə adlanır .

Alma, üzüm, badam, qoz və gavalı da daxil olmaqla 20 min hektar meyvə bağı olan Marağa şəhəri İranın şimal-qərbində bağçılıq məhsullarının istehsalı üçün ən mühüm mərkəzlərdən biridir və buna görə də şəhər bağ tituluna malikdir.

(mənbə: Marağa Ensiklopediyası Toğrul Təhmasibi)

Marağanın dairəvi qülləsinin memarlıq üslubu 

Marağa şəhərinin tarixi və gözəlliyi haqqında çox danışmaq olar. Bu şəhər tarixin bir dönəmində (13-14-cü əsrlər) İlxanlıların hakimiyyətinin paytaxtı olmaqla yanaşı, coğrafi və təbii mövqeyinə görə daim müxtəlif hökmdarların diqqət mərkəzində olmuşdur. Marağada çoxlu tarixi abidələr var ki, onların əksəriyyəti İlxanan dövrünə aiddir. Bu dövrdə Marağa rəsədxanasının yaradılması ilə Marağa öz dövrünün alim və tələbələrinin toplaşdığı və təhsil aldığı məkana çevrilmişdi. Hazırda bu şəhər Şərqi Azərbaycan vilayətinin böyük şəhərlərindən biri kimi tanınır və təbii və tarixi cazibədarlığına görə hər il buraya çoxlu turistlər gəlir.

Marağada ermənilər

Ermənistan dünyada ermənilərin əsas məskunlaşdığı yerdir, lakin erməni əhalinin bir hissəsinin İranın müxtəlif bölgələrində məskunlaşması onların iranlılarla münasibətlərini gücləndirib. İranın şimal-qərbindəki bir çox şəhərlər uzaq keçmişdən bəri ermənilərə ev sahibliyi edib, belə ki, bu bölgədə ermənilərə aid 180-dən çox kilsə var.

Ermənilər əsrlər boyu Marağa şəhərində yaşayıblar. Monqol Hülaküxan (1256-1265-ci illərdə hökmranlıq etmiş) xristian olduğu üçün onun hökumətinin paytaxtı Marağa seçilməsi (İlxanan) çoxlu ermənilərin oraya köçməsinə səbəb olmuş və beləliklə, Marağa ermənilərin əsas mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Bu dövrdə ticarət erməni köçünün və Şimal-Qərbi İranda mövcudluğunun əsas məqsədlərindən biri idi.

Ermənilərin İrana növbəti köç dalğası 20-ci əsrin əvvəllərində baş verdi. Bu zaman 15 min nəfərə yaxın əhali İranın şimal-qərb bölgələrinə sığınaraq orada məskunlaşıb. Hazırda Marağa erməniləri ilə bağlı ən mühüm əsər Müqəddəs Hohannes kilsəsi və ya Müqəddəs Senhohannes kilsəsidir.

Müqəddəs Hohannes Kilisəsinin Memarlıq Xüsusiyyətləri

Bu kilsə katolik ermənilərə məxsusdur və adını ermənilərin “Hohannes” adlandırdıqları İsanın həvarilərindən biri olan İoanndan götürüb.

Bu kilsənin quruluşu, bir çox oxşar binalarda göründüyündən fərqli olaraq, kvadrata yaxın formadadır və fasadı kərpicdir. Bu kilsə nisbətən kiçikdir və cəmi 258 kvadratmetr sahəyə malikdir. 2017-ci ildə (2016) başlanan və təxminən dörd il davam edən sonuncu bərpa işlərindən birində binanın mühüm hissələri bərpa edilib. Bu bərpanın sonunda xorda üç tağ və kilsənin örtüyü onun ərazisinə bitişik olaraq təkmilləşdirilmişdir.

Kilsə üç əsas hissədən ibarətdir: arxiyepiskopun iqamətgahı, məktəb və şamların və buxurların yandırıldığı yer. Kilsənin girişi qərbdə yerləşir. Bu girişin günbəz tağlı qapısı var. Bu girişin üstündə zəngli günbəz tikilmişdir.

Kilsənin ibadətgahı şərq hissəsində yerləşir. İbadət yerində çarpaz tağlı üç tağ var, orta tağ yanlardakı iki tağdan böyükdür və onun üzərində rəngli şüşəli düzbucaqlı iki pəncərə görünür. Kilsənin iki pilləli zəng qülləsinə aparan kərpic eyvanı var. Hündürlüyü 12 metr olan bu qüllə 16 tərəfdən hazırlanmışdır. Binanın şərq, şimal və cənub hissələrində quraşdırılan kiçik pəncərələr içərinin işıqlandırılmasını təmin edir.

Müqəddəs Hohannes Kilsəsinin Tarixi

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, Müqəddəs Hohannes kilsəsinin ilkin binası çox köhnədir, lakin zaman keçdikcə müxtəlif səbəblər, o cümlədən eroziya və ya təbii fəlakətlər nəticəsində dağılıb. Monqol patriarxları dövründə kilsə xüsusi mövqeyə malik olsa da, bu gün ermənilərin başqa şəhərlərə köçü səbəbindən az istifadə olunur.

İndi görünən bina miladi 1840-cı ildə (miladi 1219) “Samson Xan” adlı şəxsin idarəçiliyi ilə tikilmişdir. Bu yenidənqurmada rus və fransız memarların rolu olub. Bundan sonra binanın bərpası üçün bir neçə ümumi və qismən əməliyyatlar aparılıb.

Müqəddəs Hohannes Kilsəsinin Milli Əsər kimi Qeydiyyatı

Bu əsər miladi 1968-ci ildə (miladi 1347) İranın milli əsərləri siyahısında qeydə alınmışdır.