Əttar niyə yenidən tanınmalıdır?

Əttar Neyşaburinin Həyat və Yaradıcılığı

Əttar Neyşaburi 146-cı ilə bərabər hicri 540-cı ildə Neyşaburda anadan olmuşdur. Tam adı Şeyx Fəridəddin Əbu Həmid Məhəmməddir. Neyşaburun Kodkan kəndi onun doğma şəhəridir. Əttarın atası Əbu Bəkr İbrahim idi. Əttar VI əsrin sonunda doğulmuş, VII əsrin əvvəllərində vəfat etmişdir. O, İranın ən məhsuldar şairi kimi tanınır. Onun şeirləri mistisizm sahəsində yüksək dərəcəyə malikdir. Əttar ədəbiyyat elmləri və texnikası, kəlam və astronomiya, ayə və hədislərin təfsiri, tibb və botanika elmlərində mahir olsa da, daha çox mistisizmlə tanınır. Səid Nəfisi hesab edir ki, Əttar 6-7-ci qəməri əsrlərdə sufizmin mühüm xəttlərindən Şeyx Nəcməddin Kobarinin (Qabaruyənin banisi) şagirdidir. Əttarın Əbu Səid Əbul Xeyrə (İran şairi və alimi) təsiri heç kəsdən gizli deyil.

Əttarın əsərləri

Əttar Neişəburinin mistik və sufisevər peşəsi rahiblərin və dərvişlərin çoxunu onun haqqında düşünməyə, onun şeir və əsərlərini əzizləməyə vadar edib. Atar Nişaburinin şeirlərində soyadı “Fərid”, “Əttar”dır. Bütün bu keyfiyyətləri ilə Əttar iki kitabının müqəddiməsində 9 nəzm, bir nəsr əsərinin yer aldığı “Xosronəmə” və “Muxtarnamə” adlı əsərlərinin adını çəkmişdir. Əttarın poetik əsərlərindən “Elahinəmə”, “Əsrarnamə”, “Cəvahernamə”, “Xosrovnamə”, “Şərhul-qəlb”, “Təcili namə”, “Məntiq ət-Tayr”, “Şeirlər divanı”, “Muxtarnamə” və ən məşhur nəsr əsərləri “Təzkirə əl-övliya”nı qeyd edə bilərik. “Təzkirəül-Övliya” İmam Sadiqdən (ə) Mənsur Həllac-a qədər ilahi övliyaların lətifə və kəlamlarını ehtiva edir və İmam Baqirin (ə) qısa zikri ilə bitir. Əttarın 10 kitabından səkkiz kitabı qalıb və onun iki əsərindən, yəni “Cavahernamə” və “Şəhr əl-Qəlb” əsərindən əsər-əlamət yoxdur.

Əttarın məzarı

Əttarın qocalığı monqolların İrana hücumu ilə eyni vaxta düşür və məlum olduğu kimi Neyşaburda monqollar tərəfindən öldürülür. Atar Neişaburinin məzarı Neyşaburdan altı kilometr qərbdə və Ömər Xəyyamın məqbərəsinin yaxınlığında yerləşir. Bu türbənin binası Teymurilər dövrünə aiddir və Əmir Əli Şirnavai adlı şəxs tərəfindən tikilmişdir. Bu türbə ikinci Pəhləvi dövründə tamamilə bərpa edilmişdir. Atar Nişaburi türbəsinin hazırkı binasının səkkiz tərəfi və dörd girişi tamamən kirəmitli günbəzlidir. Atar Neyşaburinin məzarı Neyşaborun görməli yerlərindən biridir və hər il bir çox səyahətçi və turist onu ziyarət edir. Məşhur rəssam Kamal əl-Mülkun cənazəsi də bu türbədə dəfn olunub. Həmçinin Pərviz Meşkatyan (bəstəkar və musiqiçi), Fereydun Qreyli (tarix ustadı) və Pəhləvan Şurvarzi (Neyşaburun böyük idmançılarından biri) adlı daha üç məşhur şəxsiyyət də Şeyx Əttarın məqbərəsi yaxınlığında dincəlir.

Aprelin 25-nə uyğun gələn 14 aprel İranın milli təqvimində “Əttarın anım günü” adlandırılıb.